فایلستان

فقیر جوینده گنج رمز جوینده حقیقت است که نمی داند حقیقت در اوست یا حقیقت خود اوست او از خود تنها ظاهر را می بیند و اگر باطن را می دید، به یکبار از خود می برید و همه آینه را می دید. فرشتگان از آن رو به سجده آدم مأمور شدند که آدم مظهر قدرت حق بود و اگر کسی را دیده حق بین باشد همه چیز را آدم یا مظهر حق می بیند. آنکه خدا را از آفریده هایش جدا می بیند دوبین است. 

عُج إلَی القَلبَ ...: به سوی دل باز گرد، و ای رونده در شب‌، که در آن درختان و چشمه روان است.آدمی تا در جهان است تیرهای حادثه‌ها به سوی او پران است و دام‌ها در راه وی نهان. رهاننده از آن تیرها، خدای انسان و جان است وسیلت او اشک روان است.

نفوس ضعیف که از جهان دیگر آگاهی ندارند از مرگ هراسانند، چرا که آن را پایان زندگی می‌دانند اما انسانهای کامل مرگ را پلی می‌بینند که چون از آن گذشتی به جاودانی می‌رسی. آنان به مرحله عین الیقین رسیده‌اند و حقیقت را چنان که هست می‌بینند.

 فلک اعلی و فلک ثوابت بلسان شرع بعرش و کرسی تعبیر میشود . ولی این عرشها همه سایه عرش جهان هستی است که الرحمن علی العرش استوی . و نیز عرش در این عالم آن تخت و کرسی است که عالم و خطیب و امیر و حاکم و امثالهم بر آن آیند تا به این استعلای ظاهر که حاکی و نماینده استعلای باطن است تنفیذ علم و تثبیت حکم شود که کرسی مقام بروز اقتدار آن کسی است که بر وی قرار گرفته است . همچنین عرش الله .

نامهای چهارگانه (اوّل، آخِر، ظاهر، باطن) از شاخه‌های چهارگانه نام «محیط» اند و محیط نیز از شاخه‌های قدرت مطلقه خداوند است؛ زیرا قدرت و توانایی‌اش بر هر چیزی که فرض شود، محیط و فراگیر است.

بار خدایا! تو شایسته توصیف هر چه زیباتری، و در خور آنی که فراوانت بستایند. اگر بر کسی آرزو توان بست، تو بهترین کسی، و گرامی‌ترینی برای امید بستن، اگر به تو امید بسته شود. بار خدایا! به من از نعمت خود، چندان ارزانی داشته‌ای که نیازی به ستودن جز تو نیست، و جز، تو را ثنا نگویم. کسانی را نستایم که مرا نومید گردانند و گمان بُوَد که بر من، درِ احسان نگشایند. تو زبان مرا از ستایش آدمیان، نگاه داشتی و از ثنای موجودات، در امان نهادی. بار خدایا! هر کس سخنی در مدح کسی گوید، جزا یا پاداشی درخور چشم دارد، و من بر تو امیدم آن است که مرا به اندوخته‌های رحمت و گنجینه‌های آمرزش خود، رهبری کنی. بار خدایا! اینجا (این ثناگویی و امید به رحمت تو داشتن)، جایگاه کسی است که تو را به یکتایی‌ای که ویژه توست، می‌ستاید و جز تو، کسی شایسته این گونه سپاسها نیست، و مرا به تو نیازی است که جز به فضل و رحمت تو جبران‌پذیر نیست، و سختی آن را جز عطا و جود تو از میان نَبَرد. در این مقامِ مناجات، خشنودی خود را به ما ارزانی دار، و از اینکه دستِ حاجت جز به درگاه تو دراز کنیم، ما را بی‌نیاز کن، که تو بر هر کاری توانایی.

در این منزلت و مقام است که آدمی، پلِ میان مُلک و ملکوت، و واسطه و ابزاری است که مشیّت خداوند، از طریق او در این جهان، تبلور می‌یابد و به برکت این منزلت است که حامل خصوصیات یک موجودی خداگونه است و این همه، سرمایه حیات انسانی اوست، و ستایش و سپاس خداوند، بستری مناسب برای بالندگی و برازندگی او در این جهان است، و با داشتنِ این سرمایه سرشار، با اینکه بر روی زمین گام می‌نهد، خداوند، او را چنان اوج می‌دهد که گویی موجودی است ملکوتی که بنا به مصلحت و حکمتی به عالم زمین، فرود آمده است.

کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فی شَأنٍ بخوان‌

مرْ وِرا بی کار و بی فعلی مدان‌

کمترین کاریش هر روز است آن‌

کو، سه لشکر را کند این سو روان‌

لشکری ز اصلاب، سوی امَّهات‌

بهرِ آن تا در رَحِم روید نبات‌

لشکری زَاْرحام سوی خاکدان‌

تا ز نرّ و ماده پُر گردد جهان‌

لشکری از خاک، ز آن سوی اجل‌

تا ببیند هر کسی حُسنِ عمل.

زیباترین و دلرباترین حالتی که نوید گشایش گرِه‌های فروبسته آدمی را می‌دهد، حالت انقطاع (وارستن و بُریدن از غیر و پیوستن به آستان قدس ربوبی) است. حالتی که ضمیر آدمی از همه چیز، جز خدای تعالی، در رفع نیازهایش دل می‌بُرَد و امید دعا کننده از همه سببها می‌گُسلَد و سر بر آستان قدس الهی فرو می‌ساید؛ یعنی در می‌یابد که جز خداوند توانا، هیچ کس و هیچ چیز نمی‌تواند گِره از کار فروبسته او بگشاید.

دزدکی از مارگیری مار بُرد

ز ابلهی، آن را غنیمت می‌شمرد

وا رهید آن مارگیر از زخمِ مار

مار کُشت آن دزد او را زار زار

مارگیرش دید، پس بشناختش‌

گفت: از جان مارِ من پرداختش‌

در دعا می‌خواستی جانم از او

کِش بیابم، مار بستانم از او

شکر حق را کآن دعا مردود شد

من زیان پنداشتم، آن سود شد

بس دعاها کآن زیان است و هلاک‌

وز کَرَم، می‌نشنود یزدانِ پاک.