فایلستان

عنایت‌ الٰهی‌ تمثل‌ نظام‌ کلی‌ موجودات‌ است‌ در علم‌ سابق‌ خداوند که‌ زمان‌ شایستۀ هریک‌ از حادثات‌ را تعیین‌ می‌کند و نظام‌ هستی‌ مطابق‌ ترتیب‌ و تفصیل‌ معقولی‌ که‌ در آن‌ وجود دارد، صدور یافته‌ است‌ . به‌ بیان‌ دیگر عنایت‌ احاطۀ علم‌ ازلی‌ خداوند است‌ بر کل‌، آنچنانکه‌ کل‌ باید باشد، تا بهترین‌ مجموعه‌ از هستیها مطابق‌ آن‌ علم‌ تحقق‌ یابد .

عدم آینه وجود حق و هستی است،عالم تعیّنات عکس و سایه وجود حق و هستی است و انسان چشم عکس - عالم - است. سایه به واسطه نور ظاهر می شود. بنابراین عالم نیز به واسطه نور ذات حق که وجود حقیقی است پیدا و روشن می گردد. و این مطلب ناظر بر این آیه است که ﴿الم تر الی ربّک کیف مدّ الظّل﴾یعنی آیا نمی بینی که حق چگونه پرتو وجود خود - سایه را - بر موجودات عالم - اعیان را ممکنه - گسترده است.

روشن کننده آسمانها و زمینها بر مؤمنان و دوستان مصور اشباح است و منور ارواح، جمیع الانوار منه، و همه نورها ازوست، و قوام همه بدوست، بعضی ظاهر و بعضی باطن.

فطرت است این چه توان کرد چنان می بخشد

این نه میراث من و توست نه حق من و تو

هرچه او خواسته باشد به تو آن می بخشد

غیرتِ قدرت حق بین که عصای چوبین

می کند افعی و معجز به شبان می بخشد

ای چرخ فلک پایهٔ پیروزهٔ تو

زنبیل جهان گدای دریوزهٔ تو

صد سال فلک خدمت خاک تو کند

نگزارده باشد حق یکروزهٔ تو

جلوه کند نگار من تازه به تازه نو به نو

 دل برد از دیار من تازه به تازه نو به نو

عشوة جان شکار او خانه به خانه کو به کو

در صدد شکار من تازه به تازه نو به نو

در خویش چو گردون نکنی تا سفری چند

از ثابت وسیارنیابی نظری چند

از خانه زنبور حوادث نخوری شهد

تا در رگ جانت ندود نیشتری چند

شیرازه دریای حلاوت رگ تلخی است

شکرانه هر تلخ بنوشان شکری چند

در سایه دیوار سلامت ننشیند

از سنگ ملامت نخورد هرکه سری چند

از خود نشناسان مطلب دیده حق بین

حق را چه شناسند ز خود بیخبری چند

هر چند دل از شکوه سبکبار نگردد

چون شعله برون می دهم از دل شرری چند

از لال هرانگشت زبانی است سخن گوی

یک در چو شود بسته گشایند دری چند

سرچشمه این بادیه از زهره شیرست

زنهار مشو همسفر بیجگری چند

هر چند رهایی ز قفس قسمت من نیست

آن نیست که برهم نزنم بال وپری چند

همی بکشتی تا در عدو نماند شجاع

همی بدادی تا در ولی نماند فقیر

بسا کسا که بره‌ست و فرخشه بر خوانش

بسا کسا که جوین نان همی نیابد سیر

مبادرت کن و خامش مباش چندینا

اگرت بدره رساند همی به بدر منیر

بشکن سبو و کوزه ای میرآب جان‌ها

تا وا شود چو کاسه در پیش تو دهان‌ها

بر گیجگاه ما زن ای گیجی خردها

تا وارهد به گیجی این عقل ز امتحان‌ها

ناقوس تن شکستی ناموس عقل بشکن

مگذار کان مزور پیدا کند نشان‌ها

ور جادویی نماید بندد زبان مردم

تو چون عصای موسی بگشا برو زبان‌ها

عاشق خموش خوشتر دریا به جوش خوشتر

چون آینه‌ست خوشتر در خامشی بیان‌ها

ای شمع نمونه‌ای زسوزم داری

خاموشی و مردن رموزم داری

داری خبر از سوز شب هجرانم

آیا چه خبر ز سوز روزم داری