فایلستان

شخصی که انس با حق را سرمه چشم دارد و نور ایمان به قلب او باشد، حلاوت همنشینی با او را چشیده است; تا بدان حد که عالم محسوس را فراموش می‌کند و به مصالح حقیقی خویش قیام می‌نماید و از درد مفارقت، زاری و گریه می‌کند; و هر زمان که حالت‌شوق غالب شود، دل رنجور و جان مهجور او به زبان حال با حضرت ذوالجلال چنین گوید:
آن دل که تو دیده‌ای فگارست هنوز
و ز عشق تو با ناله زار است هنوز
و آن آتش دل بر سر کار است هنوز
و آن آب دو دیده برقرار است هنوز

در این زمان بر او هفتاد هزار حجاب نورانی و ظلمانی پدید آمده بود و این حجب، تمام وجود او را فرا گرفته و چنگال خود را تا عمق جان او فرو برده بودند. این حجب، انسان را از مطالعه ملکوت و مشاهده جبروت و ذوق مخاطبه حق محروم گذاردند و انسان‌ها از اعلا علیین قرب، به اسفل سافلین بعد افتادند.
آسوده بدم با تو، فلک نپسندی
خوش بود مرا با تو، زمانه نگذاشت
فبتا علی رغم الحسود و بیننا
حدیث کطیب المسک شیب به الخمر
فلما اضاء الصبح فرق بیننا
و ای نعیم لا یکدره الدهر

نکته دقیق و ظریف اینکه عمل، سبب حجاب نیست; بلکه نفس حجاب است. بر این اساس می‌توان گفت که اعمال آدمی، صورتی در بالا دارند که قلب انسان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند و همین عمل است که در برزخ و قیامت‌حاضر می‌شود:
فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره و من یعمل مثقال ذرة شرا یره. 

 

ام علی قلوب اقفالها. 
قلب مطبوع و مقفول، قلبی است که بینایی خود را در دنیا و آخرت از دست داده است و جدا باید از این حالات به خدا پناه برد.

روح در مقام خفای خود، واسطه دو عالم جسم و ملکوت قرار می‌گیرد و فیضان نور عقل کلی را می‌پذیرد و آثار انوار ملکوت را به نفس و تن می‌رساند; در عین حال که وساطتی میان عالم صفات الوهی و عالم روحانیت دارد. ارمغان کشف خفی، علم لدنی است.

 

فَسُبْحانَ الَّذی‌ بیدهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیی‌ءٍ وَ اِلَیهِ تُرْجَعُون؛ پاکیزه خداوندی که ملکوت همه اشیاء به دست او است و بسوی او برمی‌گردید.

نفسم در اثر طول مجاهدت نورانی شد و قلبم از بسیاری ریاضت به شدت ملتهب گردید، پس انوار ملکوتی برآن سرازیر شد و نهفته های جبروت در آن راه یافت و پرتوهای احدیت بر آن تابیدن گرفت و الطاف الهی شامل حالش شد و اسراری بر من گشوده شد که پیشتر در استدلال و برهان کشف نشده بود، بلکه هر آنچه را که به واسطه برهان می دانستم از اسرار الهی و حقایق ربانی و ودایع لاهوتی و نهان های صمدانی، با اضافاتی چند به شهود و عیان دیدم، و هر صبح و شب، عقل از انوار حق جان گرفت و بدان نزدیک شد و پیوست.

اصل مقاصد قرآن تکمیل معرفة الله، و تحصیل توحیدات ثلاثه (ذاتی، اسمائی و افعالی)، و رابطه بین حق و خلق، و کیفیت سلوک الی الله، و کیفیت رجوع رقایق به حقیقة الحقایق، و معرفی تجلیات الهیه جمعاً و تفصیلاً و فردا ً و ترکیباً، و ارشاد خلق سلوکاً و تحقّقاً، و تعلیم عباد علماً و عملاً و شهوداً و عرفاناً است. و جمیع حقایق قرآن در این سوره شریفه با کمال وجازت و اختصاری که دارد موجود است…و بدین جهت (امّ الکتاب) و (اساس قرآن) نامیده شده بلکه به تنهایی در برابر کل قرآن قرارداده شده در آیه کریمه (و لقد آتیناک سبعاً من المثانی و القرآن العظیم).

فهم عظمت هر چیز به فهم حقیقت آن است، و حقیقت قرآن شریف الهی قبل از تنزّل به منازل خلقیه و تطوّر به اطوار فعلیه از شؤون ذاتیه و حقایق علمیه در حضرت واحدیت است، و آن حقیقت (کلام نفسی) است که مقارعه ذاتیه در حضرات اسمائیه است، و این حقیقت برای احدی حاصل نشود به علوم رسمیه و نه به معارف قلبیه و نه به مکاشفه غیبیه مگر به مکاشفه تامه الهیه برای ذات مبارک نبی ختمی(ص)… و دست آمال عائله بشریه از آن کوتاه است مگر خلّص از اولیاء الله که به حسب انوار معنویه و حقایق الهیه با روحانیت آن ذات مقدس مشترک و به واسطه تبعیت تامه فانی در آن حضرت شدند… و حقیقت قرآن به همان نورانیت و کمال که در قلب آن حضرت تجلی کند به قلوب آنها منعکس شود، بدون تنزل به منازل و تطوّر به اطوار.

معنای جامعیت قرآن این نیست که بیانگر کلیات و ضوابط جامعه است، گرچه قرآن دارای این ویژگی نیز هست، بلکه جامعیت آن عبارت از آن است که چون برای جمیع طبقات انسان در تمام ادوار عمر بشری نازل شده و رافع تمام احتیاجات این نوع است… حقیقت جامعه است و واجد تمام منازل است، از منزل اسفل ملکی تا اعلی مراتب روحانیت و ملکوت و جبروت.