فایلستان

در گاهان (گاثها) که سرودهای خود زردشت است و در آنها اصول عقاید وی را می‌توان یافت، اشارۀ چندانی به پایان جهان نشده است، اما چنین می‌نماید که در بندی از گاهان  سخن از مردی است که در آینده می‌آید و راه نجات را می‌یابد. این اشاره محتملاً دال بر اعتقاد زردشت به ظهور مرد نجات‌بخشی در پایان جهان است. همچنین درگاهان چند بار به واژۀ سوشینت (سودبخش) برمی‌خوریم که در ادبیات بعدی زردشتی به صورت سوشیانس درآمده و منجی‌ نهایی زردشتی به‌شمار آمده است و در موردی نیز سخن از دین سوشینت  است. واژۀ فرشوکرتی (کامل‌سازی = کامل‌سازی جهان)، در زبان پهلوی فرشگرد، یکی دیگر از اصطلاحاتی است که درگاهان  بدان اشاره شده و به موضوع آخر جهان مربوط می‌شود، یعنی زمانی که پس از ضعف، و سرانجام نابودی اهریمن و نیروهای اهریمنی، جهان به کمال نخستین خود باز می‌گردد. در اوستای متأخر که حاصل تلفیق عقاید زردشت و باورهای پیش از از زمان او و نیز تحولات دین بعدی است، اشارات بیش‌تری به پایان جهان شده است .

قالَ مُوسی‌ لِقَوْمِهِ اسْتَعِینُوا باللَّهِ وَ اصْبرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ؛ 

موسی به قوم خود گفت: از خدا یاری جویید و پایداری ورزید که زمین از آن خداست، آن را به هرکس از بندگانش که بخواهد می‌دهد و فرجام [نیک‌] برای پرهیزکاران است.

از علائم آمدن «روز یهوه»، گذشته از تغییرات عظیم کیهانی، چون تاریک شدن خورشید و ماه، افتادن ستارگان از آسمان، حدوث طوفانها و زلزله‌های دهشتناک، بروز قحط و طاعون، درگرفتن جنگهای سخت با نیروهای ظلم و شر و فساد است. مهم‌ترین این وقایع هجوم سپاه یأجوج و مأجوج و فتنۀ مسیحای دروغین (دجّال) است که مظاهر قدرتهای شیطانی‌اند. سرانجام قدرت و مشیت الٰهی بر قوای اهریمنی غالب می‌شود و عالمی نو که عدل و رحمت الٰهی بر آن حاکم است، آغاز می‌گردد. در اغلب نوشته‌های بین‌العهدین مهم‌ترین علامت پایان زمان، ظهور «منجی» است. که از او به نامهایی چون «مسیحا»، «برگزیده»، «پرهیزگار»، «پسر انسان»، «پسر خدا»، و «انسان» یاد شده است. وی وجودی است ازلی، که پیش از خلق جهان، موعد ظهور او و آنجه باید بکند، معلوم و مقرر بوده و اکنون واسطۀ آن تحول بزرگ و تبدیل عالم شر و گناه و مرگ به عالم خیر و سعادت و سُرور ابدی، هم اوست، ولی دوران حکومت او با آغاز رستاخیز و داوری بزرگ پایان می‌پذیرد و از آن پس حکومت جاوید و بی‌زوال و بی‌منازع خداوند شروع می‌شود.

و هو کیفیة نفسانیة ینبعث منها التّهیوء لما تنتظره، و ضده الیأس فکلّما کان الانتظار اشدّ کان التّهیوء آکد. الا تری انّه اذا کان لک مسافر تتوقّع قدومه ازداد تهیوءک لقدومه کلّما قرب حینه، بل ربّما تبدل رقادک بالسّهاد لشدّة الانتظار.

و کما یتفاوت مراتب الانتظار من هذه الجهة، کذلک یتفاوت مراتبه من حیث حبک لمن تنتظره، فکلّما اشتدّ الحبّ ازداد التهیوء للحبیب، و اوجع فراقه بحیث یغفل المنتظر عن جمیع ما یتعلّق بحفظ نفسه، و لا یشعر بما یصیبه من الالام الموجعة و الشّداید المفظعة:

انتظار کیفیتی روحی است که موجب بوجود آمدن حالت آمادگی است برای آنچه انتظار دارند، و ضد آن یأس و ناامیدی است. هرچه انتظار بیشتر باشد آمادگی نیز بیشتر است.

انتظار، در درجه نخست ویژه حیات و زندگی است. ماهیت زندگی انسان با انتظار و امید به آینده عجین شده است به گونه‌ای که بدون انتظار زندگی مفهومی ندارد، و شور و نشاط لازم برای تداوم آن در کار نیست. حیات حاضر و کنونی ظرف پویایی، تلاش و حرکت به سوی فردا و فرداها است. و این‌چنین پویایی و حرکتی بدون عنصر «انتظار» ممکن نیست، زیرا احتمال معقول بقا و پایداری و امید به تداوم حیات است که به زندگی کنونی معنا و مفهوم می‌بخشد، و پویایی و نیروی لازم برای ادامه آن را تأمین می‌کند.

هرانسان زنده‌ای که در نخستین انتظارهای خویش، به تداوم حیات می‌اندیشد و بقای خویش را انتظار دارد، تمام حرکت و سکون خود را در راستای این انتظار و در جهت متناسب با تداوم حیات قرار می‌دهد، و از هرعمل و اندیشه‌ای که با تداوم حیات او ناسازگار باشد، یا به گونه‌ای آن را خدشه‌دار و ضعیف کند، یا در خطر قرار دهد، بشدت پرهیز می‌کند.

انتظارهای دیگر که از انتظار اصل حیات فراتر می‌رود و به انتظار آرمانها و هدفهای برتر حیات و فرازهای زندگی می‌رسد نیز دارای چنین ویژگی و جهتگیری است، یعنی اندیشه و عمل آدمی را در راستای تحقق آن آرمانها و هدفها قرار می‌دهد، و انسان را وامی‌دارد تا راهها و شیوه‌هایی را برگزیند که او را به خواسته‌ها و هدفهایش نزدیک کند و موانع راه را کنار زند. از اینجا است که انسان به آمادگی و آماده‌سازی خود و محیط خود می‌پردازد و زمینه آرمانها و هدفهای خویش را فراهم می‌آورد.

حالت انتظار فرج در معنای عامّ خود، امید به آینده بهتر و گشایش و رهایی از سختی است. نارضایتی از وضع موجود و امید به آینده روشن‌تر، درون‌مایه اصلی «انتظار فرج» است. پایداری شخص منتظر در وضعیت موجود و صبر بر سختی‌ها نیز لازمه امید به فردایی بهتر است.گاه از حالت انتظار فرج، با عنوان «توقّع فرج» یاد شده است که همان درون‌مایه و لوازم انتظار را در خود دارد.

الاخِذُ بامرِنا مَعَنا غَداً فی حَظیرَةِ القُدْس وَ المُنتَظِرُ لِامْرِنا کَالْمُسْتَحِطِّ بدَمِه فی سَبیلِ‌اللَّه.  متمسک به امر ما، فردا در فردوس برین با ما خواهد بود و منتظر امر ما چون کسی است که در راه خدا به خون خویش می‌غلتد.
 

انتظار یعنی چشمداشت، امیدواری، مترصد و متوقع چیزی بودن و چشم به راهی داشتن . حالتی روحی و روانی است که آدمی را برای آنچه انتظارش را می‌کشد، آماده می‌سازد.

شاخص اصلی انتظار، ناسازگاری با وضع موجود است; چون انتظار «بهتر خواستن» است، نه «بهتر دانستن»; یعنی انتظار هیچ گاه آنچه را که «هست» کافی نمی داند و به هیچوجه از «هست»ها راضی نمی باشد و همواره به دنبال «بایدها» است; زیرا انتظار یک مسئله منفی نیست، بلکه یک مسئله مثبت است.

روزی پیامبر گرامی اسلام در میان اصحاب خود فرمود:

«خدایا، برادرانم را به من بنمایان». یکی از اصحاب عرض کرد: «ای رسول خدا! مگر ما برادران شما نیستیم؟» آن حضرت پاسخ داد: شما یاران و همراهان من هستید. برادران من کسانی هستند که در آخـرالزمان می آیند و با این که مرا ندیده‌اند به من ایمان می آورند ... استقامت هریک از آنان در دین خود، از کندن خارهای گَوَن در شب تاریک و به دست گرفتن آتش گداخته، سخت‌تر است. آن‌ها مشعل‌های هدایت هستند که خداوند از فتنه‌های تیره و تار نجات‌شان می دهد.

انتظار خورشید بودن این نیست که در تاریکی شب چراغی نیفروزیم و در تاریکی به‌سر ببریم. بنابراین، شخص منتظر هرگز نمی تواند نقش تماشاچی را ایفا کند، بلکه باید در آماده‌باش کامل به‌سر برده و بکوشد تا متناسب با آنچه که در انتظارش به‌سر می برد، نقاط ضعف خود را اصلاح نماید. علاوه بر اصلاح خویش و آمادگی فردی، در اصلاح دیگران و جامعة خود نیز بکوشد؛ زیرا انتظار تحقق جامعة آرمانی اسلام، مقوله‌ای است که نیازمند تحول تمام عناصر اجتماعی است. چنین تحولی نیازمند همت و خواستی همگانی و فراگیر است.