فایلستان

دنیا منزلی از منازل سالکین الی اللّه است و نفس انسانی مسافری است به سوی خدا از اول منزل از منازل وجودش که هیولی باشد... مسافر به سوی او ناچار است از همه آن منازل، عبور کند تا به مطلوب حقیقی برسد. کاروان‌های نفوس انسانی در این مراحل در عقب یکدیگر به حسب مراتب در حرکت‌اند. و انبیا صلی الله‌علیه‌و‌آله رؤسای این قافله‌ها و امیران مسافران به سوی او هستند... هرکه از تربیت مرکب و تدبیر منزل، ذاهل و غافل گردد، سفرش تمام نمی شود و مادام که امر معاش در دنیا که عبارت است از حالت تعلق نفس به حس و محسوس، تمام نباشد، امر انتقال به سوی باری تعالی که عبارت از سلوک باشد، صورت نمی گیرد، و امر معیشت در دنیا تمام نمی گردد مگر آنکه بدن آدمی سالم، و نسل او دوام، و نوع انسان باقی بماند، و این امور تمام نمی شود مگر به اسبابی که وجود آنها را حفظ نماید و مفاسد و مهلکات را دفع کند.

این سه معنا عبارتند از:
۱. معنای عینی، پایه یا مبنای عقلی یک چیز. این معنا غالبا دارای ماهیتی منطقی یا عددی است و نیز کارکرد یک اصل تبیین را دارد.
۲. معنای ذهنی، که همان قوه یا استعداد استدلال یا اندیشه است.
۳. چیزی که من آن را معنای بیانگر می‌نامم، یعنی بیان عقل یا اندیشه در گفتار یا نوشتار «گفتار» ممکن است‌به صورت ایجاد لفظ، و یا صرفا یک فرآیند مغزی باشد.

خاصه کنون کاندر جهان گردیده مولودی عیان
کز بهر ذات پاک آن شد امتزاج ماء و طین
مهدی امام منتظر نوباوه خیر البشر
خلق دو عالم سر به سر برخوان احسانش نگین
مرآت ذات کبریا, مشکاة انوار هدا

تربیت نظام عالم ملک از فلکیّات و عنصریّات و جوهریّات و عرضیّات آن, مقدمه وجود (انسان کامل) است و در حقیقت این ولیده, عصاره عالم تحقق و غایة القصوای عالمیان است و از این جهت آخرین ولیده است; و چون عالم مُلک به حرکت جوهریّه ذاتیّه, متحرّک است و این حرکت ذاتی استکمالی است, به هر کجا منتهی شود, آن غایت خلقت و نهایت سیر است و چون به طریق کلی نظر افکنیم, انسان آخرین ولیده ای است که پس از حرکات ذاتیّه جوهریّه عالم به وجود آمده. پس دست تربیت حق تعالی در تمام دار تحقق به تربیت انسان پرداخته است الانسان هو الاوّل و الاخر.

«و کتاب الله بین أظهرکم، ناطق لایعیا لسانه، و بیت لاتهدم أرکانه، و عزّ لاتهزم أعوانه.»
کتاب خدا، قرآن، در میان شما سخنگویی است که هیچ گاه زبانش از حق گویی کند و خسته نمی شود و همواره گویاست؛ خانه ای است که ستون های آن هرگز فرو نمی ریزد؛ و صاحب عزتی است که یارانش هرگز شکست ندارند.

نیز فرمود:
«ثم أنزل علیه الکتاب، نوراً لاتطفأ مصابیحه، و سراجاً لایخبوا توقّده، و بحراً لایدرک غوره، و منهاجاً لایضلّ نهجه، و شعاعاً لایظلم ضؤوه، و فرقاناً لایخمد برهانه، و تبیاناً لاتهدم أرکانه.»
آن گاه کتاب را بر شما فروفرستاد؛ نوری که خاموشی ندارد، چراغی که درخشندگی آن زوال نپذیرد، دریایی که ژرفای آن درک نشود، راهی که رونده آن گمراه نگردد، شعله ای که نور آن تاریک نشود، جدا کننده حق و باطل است که درخشش برهانش خاموش نگردد، و بنایی است که ستون های آن ویران نشود.

«اموات» و «حیات»، بلکه فعلیات را، چه کمالات اولی و چه ثوانی، از صقع حق ببین، نه مفصول و فقرائی بسته به او، نه اغنیا. و به تحقیق بگو: او هست. و مبین بلند و پست، بلکه استیفاء حساب موادّ و هیولای مجسّمه را بکن، و ببین که فعلیّت امتداد و فعلیّت قوّه هم، ظلّ نور حق است.

تو چشم آنکه حق بینی نداری

وگرنه هر چه بینی حق شماری

از احوال درون دردمندان

چگویم با تو چون دردی نداری

ز ابرویش چه روی آری به محراب

نماز ناروا تا کی گزاری

دلا از ما بگو با چشم گریان

چو با عنایت کرد باری

هزار کاسه سرت رفت سوی خوان فلک

چو در فتاد از آن دیگ در دهان حلوا

پیاپی از سوی مطبخ رسول می آید

که پخته اند ملایک بر آسمان حلوا

به آبریز برد چونک خورد حلوا تن

به سوی عرش برد چونک خورد جان حلوا

به گرد دیگ دل ای جان چو کفچه گرد به سر

که تا چو کفچه دهان پر کنی حلوا

دلی که از پی حلوا چو دیگ سوخت سیاه

کرم بود که ببخشد به تای نان حلوا

خموش باش که دگر حق نگویدش که بده

چه جای نان ندهد هم به صد سنان حلوا

اگر ترا ز ترکش رستم میست

نه از مرده از زنده باید گریست خرج ایست

بآنکس باید گریست که دخلش بود یزره

چون طبع خرد غباری از من گیرد

دانسته، فلک شماری از من گیرد

گر فضل و هنر کناری از من گیرد

ایام چه اعتباری از من گیرد