فایلستان

ما حاوی سرّ کن فکانیم

ما نسخه جامع جهانیم

این جمله جهان مثال جسم است

ما جان جهان و جان جانیم

مائیم محیط هر دو عالم

بنگر که چو بحر بیکرانیم

آن گنج نهان به ما عیان شد

ما خود به طلسم داستانیم

چون مظهر ظاهریم و باطن

هم عین عیان و هم نهانیم

بیرون ز احاطه جهانیم

برتر ز زمین و از مکانیم

از ما مطلب نشان اسیری

از نام و نشان چو بی نشانیم

زیر ‌ منظور «عناصر اربعه» و «موالید سه گانه» است، جهان مادی بالا ‌ منظور عقول و نفوس و افلاک است، جهان معنوی هر چه در عالم مادّه و ملکوت وجود دارد مثال و نمود آن در تن و جان آدمی پیدا و ظاهر است. و به همین سبب حکما جهان را عالم کبیر و انسان را عالم صغیر دانسته اند. به طور کلّی جهان و مراتب عالم مانند آدمی، یک شخص معیّن است و همان طور که آدمی دارای بدن و روح است و حیات و قوام بدن وابسته به روح می باشد، جهان نسبت به آدمی مانند بدن و انسان نیز روح جهان محسوب می گردد. و چون تن آدمی به اعتبار روح به کمال و معرفت می رسد، شناخت عالم و کمال حقیقی آن به اعتبار انسان می باشد.

انتساب قیامت به طامة الکبری به اعتبار آن است که تمام کثرات و تعیّنات عالم در آن روز نیست و نابود می شوند و زمان و مکان را طی می کنند. ﴿یوم تبدّل الارض غیر الارض﴾ و ﴿اذا السّماء انشقت﴾ و ﴿اذا السّماء انفطرت﴾ و ﴿اذا الشّمس کوّرت، و اذاالنجوم انکدرت﴾بنا بر این اینکه جهان در یک طرفة العین می میرد و می زاید به مثال مانند طامة الکبری است و در حقیقت آنچه که اتفاق می افتد نمود و مثالی از روز قیامت می باشد که به «روز عمل» معروف است و «روز قیامت» که قیامت کبری است، را روزجزا و روز دین می گویند و به حکم ﴿انّما توعدون لصادق و انّ الدّین لواقع﴾این روز به وقوع می پیوندد.

جوانی جهان به سبب آن است که در هر لحظه «وجودی» تازه می یابد و از «نیست» به «هست» می آید. همچنین پیری جهان به سبب آن است که پیوسته به صورتی واحد در ممکنات و موجودات عالم ظاهر می شود.و چون هر لحظه موجودات جهان نیست و نابود می شوند و دوباره به وحدت حقیقی می رسند و همه جمع یعنی «واحد» می شوند، حشر است و همچنین چون هر لحظه وجود «واحد» به صورت موجودات و ممکنات عالم ظاهر می گردد نشیر است. پس هر آینه به اعتبار آنچه که گفته شد در جهان حشر و نشر وجود دارد.

وجود موجودات و ممکنات عالم به واسطه تعیّنات و تعلّقات «کثیر» است و ازجنبه ذات، «واحد» است زیرا همه موجودات دارای یک ذات «واحد» هستند و «کثیر» به سبب «کثرت» ظاهر و آشکار می گردد و اگر نیک بنگری حقیقت همه موجودات «وجود مطلق» است به صورت ظاهر «کثیر» و در باطن «واحد» می باشند.

موجودات و ممکنات عالم از کثرت تعیّنات و تعلّقات «وجود» ظاهر و آشکار شده اند و تمام موجودات نمود آن حقیقت واحد هستند و وجود کلّ پرده و پوشاننده وحدت جزو است یعنی موجودات حجاب جمال حقّ هستند.

باید دانست که هر موجودی از موجودات عالم «کلّ» می باشد که یک جزو آن «وجود» و جزو دیگرش «تعیّن» که نیستی و عدم است.پس «وجود» جزو «موجود» می باشد بنابراین جزوی که بیشتر از کُلّ است «وجود» می باشد زیرا کلّ«موجود» است و به آن جهت کلّ گفته اند که دارای دو جزو است، و فزونی «وجود» که جزو است بر «موجود» که کلّ است به این سبب است که هر موجودی عبارت از وجود و تعیّن است.

گردنده فلک دلیر و دیر است که هست

غرنده بسان شیر و دیر است که هست

یاران همه رفتند و نشد دیر تهی

ما نیز رویم دیر و دیر است که هست

فلک کینه گرا دوش به آهنگ جفا

همه شب پای فرو هشت به کاشانهٔ ما

گفتم از بهر چکار آمده‌ای گفت که جور

گفتم از بهر چه تقصیر بود گفت: وفا

شب یلدای غمم را سحری پیدا نیست

گریه‌های سحرم را اثری پیدا نیست

هست پیدا که به خون ریختنم بسته کمر

گرچه از نازکی او را کمری پیدا نیست

به که نسبت کنمت در صف خوبان کانجا

از تجلی جمالت دگری پیدا نیست

نور حق ز آینهٔ روی تو دایم پیداست

این قدر هست که صاحب نظری پیدا نیست

پشه سیمرغ شد از تربیت عشق و هنوز

طایر بخت مرا بال و پری پیدا نیست

بس عجب باشد اگر جان برم از وادی عشق

که رهم گم شده و راهبری پیدا نیست