فایلستان

هنگامی که عمر اجزای عالم به پایان آید، همان طور که از عدم و نیستی پا به عرصه وجود و هستی گذاشته بودند، بار دیگر از هستی به نیستی می روند.یعنی پایان آنها آغاز و معاد آنها مبدأ می گردد و همه به وحدت حقیقی که اصل آفرینش است بر می گردند.

اگر سیلی گران از فراز کوهی سرازیر شده است و درخت تنومندی را ریشه کن کرده است که در مسیر سیل ناگهان به خرسنگی گیر کرده است و به صورت پلی در آمده است , این عرض و اتفاقی است که یکبارگی است نه اینکه همیشگی بوده باشد , اما وحدت صنع و تقدیر و تدبیر نظام احسن عالم و آدم همیشگی است .

طهارت قلب از تقلّبی که تابع تشعب است و تشعب نیز به سبب تعللاّتی است که موجب تشتت عزم و اراده می گردد و قلب را همّ واحد باید. امیر المؤمنین «عَلَیهِ السَلام» فرمود: قلوب العباد الطّاهره مواضع نظر الله سبحانه فمن طهر قلبه نظر الله الیه...»

یکی از شئون نفس ناطقة انسان مرتبة قلب اوست که در فارسی از آن به «دل» تعبیر می کنند. قلب به معنای گردیدن و جا به جا شدن است. نفس انسان حال واحدی ندارد و دائماً در انقلاب است. گاه حال خوشی دارد و گاه بد حال است. گاهی در هنگام نماز و دیگر عبادات حال مناجات داردو گاهی ندارد. یک وقت است دست به قلم می شود و خوب می نویسد و وقت دیگر هر چه سعی می کند نمی تواند بنویسد. دوستی ها، معاشرتها، رفت و آمدها همه و همه در حالات و دگرگونیهای قلب مؤثرند. گاهی انسان می بیند جرقه ای خورده و حالات خوشی دارد اما پس از مدتی متوجه می شود به واسطة جرقه ای دیگر افول کرده و آن حال خوش را از دست داده است. حال که منقلب شد خوب و بد می گردد. این بخش از نفس ناطقه را تعبیر به «قلب» یا «دل» می کنند.

روزی از حضرت یعقوب (علیه السلام) پرسیدند: چرا وقتی فرزندت را در تاریکی کنعان به چاه انداختند متوجه نشدی اما توانستی پس از چهل سال بو پیراهنش را از سرزمین مصر که تا یمن فاصلة بسیار داشت حس کنی. در جواب فرمود:

بگفتا: حال ما برق جهان است

دمی پیدا و دیگر دم نهان است

​ گهـــی بـر طارم اعلــی نشینیم

گهی تا پشت پـای خود نبینیــم

الغیاث ای تو غیاث المستغیث

زین دو شاخهٔ اختیارات خبیث

من ز دستان و ز مکر دل چنان

مات گشتم که بماندم از فغان

من که باشم چرخ با صد کار و بار

زین کمین فریاد کرد از اختیار

که ای خداوند کریم و بردبار

ده امانم زین دو شاخهٔ اختیار

جامهٔ جاه ترا نقش همی بست قضا

واسمان جامهٔ خودرنگ همی‌کرد به نیل

به سر عجز رسد عون تو بی‌هیچ نشان

به دم جور رسد عدل تو بی‌هیچ دلیل

خطبه بر مسرع حکم تو کند باد خفیف

خوشه از خرمن علم تو چند خاک ثقیل

ز ابتدای حدوث خود انسان

تا به هنگام رفتنش ز جهان

حرکات طبیعتش باشد

انتقالات فطرتش باشد

شد به هر صورتی که بزم آرا

لَم یَزل ینتقل الی الاُخرا

به همین بعد رحلت از دنیا

به صراط خود است، رَه پیما

گر نماید مساعدت توفیق

اِنّهُ خیرُ صاحبٍ و رفیق

کند از هر مقام و منزل نقل

تا شود متصل به عالم عقل

این به شرطی که اهل آن باشد

جوهرش از مقربان باشد

یا به اهل یمین کند پیوند

به توسط اگر بود خرسند

معنی مطلق صراط این است

پیش چشمی که پاک و حق بین است

از صراط آنچه مستقیم آید

رهبر جنّت و نعیم آید

سالکش ساکن جنان گردد

مورد رحمت و امان گردد

ره توحید، معرفت باشد

جاده تنگ معدلت باشد

که توسط میان اضداد است

انحراف از توسط، ایجاد است

شرط این ره شناس در هر حال

التزام صوالح اعمال

شرع و ملت، صراط حق باشد

سالکش بر سماط حق باشد

چون دم تیغ تیز، باریک است

بی چراغ دلیل، تاریک است

دیده راگر خدای نور دهد

در ریاضت، دل صبور دهد

امام علی علیه السلام بصیرت را از چند حیث مطرح کرده اند: معنا و اهمیت بصیرت ؛ عوامل بصیرت و خصایص اهل بصیرت . به فرمودة ایشان ، بصیرت ، بخشش پروردگار است به گونه ای که اگر آدمی بخواهد ببیند، چشم بصیرت او را می گشایند، و بدان است که حق را تصدیق ( قلبی ) می کند. امام علی علیه السلام از کسانی که بی بصیرت از حاملان حق تبعیت می کنند و با نخستین شبهه ای که در دل آنها راه یابد در می مانند، انتقاد کرده است و داشتن قلبی سلیم و با بصیرت را از نشانه های سعادت انسان دانسته است . در نهج البلاغه آمده است که قرائت قرآن کریم و ذکر حق و عبرت گرفتن از ایام ، موجب بصیرت در انسان می شود . بصیر کسی است که چون بشنود بیندیشد و چون نظر کند ببیند و از عبرتها بهره مند گردد . همچنین نگاه اهل بصیرت فراتر از دنیاست ولی نگاه کوردلان به دنیاست . اهل بصیرت از دنیا و کوردلان برای دنیا توشه برمی گیرند .

میدوید آن عامی زیر و زبر

تا نماز مرده در یابد مگر

آن یکی دیوانه چون او را بدید

کو در آن تعجیل بیخود میدوید

گفت چیزی سرد میگردد براه

هین بدو تا در رسی آنجایگاه

هستی از مردار دنیا ناصبور

میروی چون مرده میبینی ز دور

میخوری مردار دنیا ماه و سال

وین خود از جوعست برمردان حلال

تا که یک عاقل برآرد یک دمی

جاهلان خوردند در هم عالمی

تا بحکمت لقمهٔ لقمان خورد

در خیانت خائنی صد جان خورد

اهل دنیا چون سگ دیوانه اند

در گزندت زانکه بس بیگانه اند

میخورند از جهل مرداری بناز

میکنند آنگه کفن از مرده باز

هرچه امروز حاصل ما نیست

طلب آن مکن که فردا نیست

گر در اینجا ندیده ای او را

رؤیت او تو را در اینجا نیست

حق به حق بین که ما چنین دیدیم

دیده ای کان ندید بینا نیست

وانکه حق را به خویشتن بیند

دیده اش بر کمال گویا نیست

هر که گوید که حق به خود بیند

این سعادت ورا مهیا نیست

گر چه آبند قطره و دریا

قطره در وصف همچو دریا نیست

دل صافی کن که دل به حق می نگرد

دلهای پراکنده به یک جو نخرد

زاهد که کند صاف دل از بهر خدا

گویی ز همه مردم عالم ببرد