فایلستان

ارض دارای سه طبقه است: یک طبقه گِل است و آن طبقۀ مجاور با ماء است و‏‎ ‎‏طبقۀ دیگر صرف خاک است و آن محیط به مرکز است و طبقۀ دیگر هم آن طبقه ای‏‎ ‎‏است که مسکن موالید ثلاثه است به خاطر گودیهای عمیقی که روی زمین در طرف‏‎ ‎‏جنوب هست که آب آنها را فرا گرفته و در آنها جمع شده است ربع ارض خشکی‏‎ ‎‏است و آن در طرف شمال می باشد.‏‏البته مخفی نماند که اشکالی بر این سخن وارد می شود و آن این است که اگر کرۀ‏‎ ‎‏آب دارای مکان طبیعی است چنانکه باید چنین باشد خروج آن از مکان طبیعی‏‎ ‎‏خویش بدون قسر قاسر ممکن نیست. و اگر فرضاً کرۀ خاک نابود گردد باید کرۀ آب‏‎ ‎‏که مکان طبیعی آن را بالاتر از خاک دانسته اند، کرۀ مجوّفی باشد و حال آنکه مقتضای‏‎ ‎‏سخن مذکور این است که کرۀ آب بدون قسر قاسر از مکان طبیعی خود خارج شده‏‎ ‎‏باشد.‏‏لذا بعضی چنین گفته اند: علت جمع شدن آب در طرف جنوب این است که‏‎ ‎‏وقتی شمس در طرف شمال قرار می گیرد در اوج خود بوده و هنگامی که در‏‎ ‎‏طرف جنوب زمین واقع می شود در حضیض می باشد که مدت آن هم حدود شش‏‎ ‎‏ماه است. موقعی که شمس به حضیض نزدیک می شود حرارت در طرف جنوب‏‎ ‎‏زیاد شده و چون حرارت آب را جذب می کند آب به آن طرف مجذوب گشته و‏نتیجه ربع مسکون در طرف شمال خشک شده است.