فایلستان

تعبیرهای افسانه‌ای قصص قدیمی دربارۀ جابلقا و جابلسا در اشعار و ادبیات فارسی به صورت نمادی از دورترین نقطۀ خاور و باختر، یا ابتدا و انتهای عالم، یا محلهایی با جغرافیای نامعین، موهوم و دور از دسترس آمده است دو شهر رمزی، که نه در ارض جغرافیایی، بلکه در ارض ملکوت، عالم مثال، عالم برزخ، عالم خیال منفصل، اقلیم هشتم و خلاصه در عالم هورقلیا واقع‌اند، به دو شهر مشرقی و مغربی، که یکی عالم ارواح یا مرتبۀ الوهیت، و دیگری عالم اجسام یا مرتبۀ انسانیت است، تعبیر کرده‌اند. جابلقا، عالم مثال در مشرق ارواح، مشتمل بر صور عالم، و برزخی میان غیب و شهادت یا ارواح مجرده و اجسام است، و جابلسا، عالم مثال در مغرب اجسام، و برزخی است از ارواح پس از مفارقت از نشئت دنیا، همراه با صور همۀ اعمال نیک و بدی که کسب کرده‌اند. اما این دو برزخ متفاوت‌اند، زیرا نسبت برزخی که قبل از نشئت دنیویه است به نشئت دنیا، اولیت است و نسبت برزخی که بعد از نشئت دنیویه، و از مراتب معراج است به نشئت دنیا، آخریت است؛ بنا بر این، اتصال دو نقطه جز در حرکت دوری متصور نیست. اما هر دو عالم، روحانی و از جوهر نورانی و غیرمادی، و مشتمل بر صور مثالی‌اند .