فایلستان

دلیلی که به سوی تکثیر افلاک هادی است اختلافاتی است که در سیر کواکب رخ‏‎ ‎‏می دهد؛ زیرا هر حرکت خاصی که در کوکب دیده می شود بر وجود فلکی که کوکب‏‎ ‎‏را به آن نحو حرکت دهد دلالت دارد. پس وقتی در کوکبی چند نحو حرکت یافتیم‏‎ ‎‏ناچاریم به چند فلک قائل باشیم. مثلاً کوکب دارای اوج و حضیض است، یعنی گاهی‏‎ ‎‏از زمین دور و گاهی به زمین نزدیک است و یا مثلاً در کوکب گاهی رجعت و برگشت‏‎ ‎‏سریع به سوی ما و گاهی اقامت و یا استقامت دیده می شود؛ چنانکه هر یک از خمسۀ‏‎ ‎‏متحیره ـ یعنی غیر نیّرین (شمس و قمر) از کواکب سبعه ـ گاهی راجع و گاهی مقیم و‏‎ ‎‏گاهی مستقیم مشاهده می شوند و لذا مجبور شدیم برای آنها به تدویر قائل شده تا به‏‎ ‎‏واسطۀ آن رجوع و اقامت و استقامتی که به نظر ما می رسد تصحیح شود در حقیقت رجوع و اقامتی برای کوکب نیست، بلکه تدویر که در‏‎ ‎‏ثخن فلک است و هر دو در گردشند گاهی حرکت آن با حرکت فلک موافق می شود و‏‎ ‎‏در این صورت حرکت کوکب سریع گشته و می بینیم تند می رود و یا گمان می کنیم به‏‎ ‎‏طرف ما رجوع کرده است و گاهی دو حرکت متخالف می شود، مثل اینکه آن سطح‏‎ ‎‏فلک که به طرف ماست پایین آمده و آن سطح تدویر که به طرف ماست بالا رود، در‏‎ ‎‏این صورت به نظر ما کوکب ساکن و مقیم می آید.‏