فایلستان

هر بوی که از مشک و قرنفل شنوی

از دولت آن زلف چو سنبل شنوی

گر نغمه بلبل از پی گل شنوی

گل گفته بود گر چه ز بلبل شنوی

توحید در دلهای مؤمنان بر قدر درد دلها بود، هر آن دلی که سوخته تر و درد وی تمامتر با توحید آشناتر و بحق نزدیکتر.

ذره ذره نور حق را جلوه گاهی دیگر است

یک بیک بر وحدت ذاتش گواهی دیگر است

اهل دل بینند در هر ذره از حق جلوه

هر دم ایشان را برخسارش نگاهی دیگر است

دیده حق بین نه بیند غیر حق در هر چه هست

لاجرم او را بهر جا سجده گاهی دیگر است

عاقلان جویند حق را در برون خویشتن

عاشقانرا از درون با دوست راهی دیگر است

مینماید جلوه او در هر چه دارد هستیئی

لیک او را پیش خوبان جلوه گاهی دیگر است

آنچه مطلوبست یک چیزست نزد هر که هست

لیک هر کس را بهر چیزی نگاهی دیگر است

عاشقان را در درون جان ز شوقش نالهاست

هر نفس کایشان زنند آن دود آهی دیگر است

نیست کس را غیر ظل حق پناهی در جهان

گر چه جاهل را گمان کو را پناهی دیگر است

گر غنی را از متاع اینجهان عز است و جاه

بینوا را روز محشر عز و جاهی دیگر است

موازین مختلف است: نفس و روح را میزانی است و قلب و عقل را میزانی، و معرفت و سر را میزانی.

نفس و روح را میزان امر و نهی است، و هر دو کفه آن کتاب و سنت. قلب و عقل را میزان ثواب است، و هر دو کفه آن وعد و وعید است. معرفت و سر را میزان رضا است، و هر دو کفه آن هرب و طلب. هرب از دنیا بگریختن است، و در عقبی آویختن، و طلب عقبی بگذاشتن است، و مولی را جستن. همه چیزی تا نجویی نیابی، و حق را تا نیابی نجویی.

بدایت و آغاز از حق شروع می شود و به حق که هدف نهایی و نقطه پایان است، خاتمه می یابد. آیه ﴿انّا لله و انّا الیه راجعون).

خلق اندر چیزها بدون حق، بدان است که چیزها را چنان که هست می‌نبینند، و اگر بینندی برهندی. و دیدار درست بر دو گونه باشد: یکی آن که ناظر اندر شیء به چشم بقای آن نگرد و دیگر آن که به چشم فنای آن. اگر به چشم بقا نگرد مر کل را اندر بقای خود ناقص یابد؛ که به خود باقی نی‌اند اندر حال بقاشان، و اگر به چشم فنا نگرد، کل موجودات اندر جنب بقای حق فانی یابد و این هر دو صفت از موجودات مر او را اعراض فرماید.

هو الاول والاخر والظاهر والباطن .

که واقع جز ذات و شئون ذاتیه معبر به اسمای حسنی و صفات علیای او نیست([ . هو فی السماء اله وفی الارض اله ]) .

لذا این فریق اهل تحقیق , قائل به حقیقت واحده ذات مظاهرند که همان وحدت واجب الوجود است و حق مساوق وجود است .

وحدت حقه حقیقیه همان وجود صمد حق است و وجوب وجود صمد حق با وحدت مطلقه آن یکی است و این وحدت مطلقه منزه از اطلاق و تقیید است . مطلق است اما نه اطلاق در مقابل تقیید که خود تقیید است .

چشم حق بینش به دیدار فروغ طلعت دل آرای حتی یتبین لهم انه الحق از آیات آفاق و انفس روشن شد , می یابد که چون او حق است همه آثار صنع او حق است , زمین و آسمان حق است , ماه و خورشید و ستارگان حق است , از ذره تا کهکشانها حق است , نظام هستی حق است , دولت او دولت حق است , و رسول او حق است , و کتاب او حق است , بعث و نشور حق است , صراط و میزان حق است , و آنچه را که حق فرمود حق است حق است که سالک در این مقام به اعتباری , سفری من الحق الی الخلق بالحق می کند , چنانکه از آیات آفاق و انفس سفری من الخلق الی الحق کرده است .

هر حقی را حقیقتی است . و حق چون آفتاب است و حقیقت چون روشنایی است ، و حق چون چشم است و حقیقت چون بینایی . و حق و حقیقت چنانست که بصر و بصیرت.

گفتی شکار گیرم رفتی شکار گشتی

گفتی قرار یابم خود بی‌قرار گشتی

خضرت چرا نخوانم کآب حیات خوردی

پیشت چرا نمیرم چون یار یار گشتی

فاروق چون نباشی چون از فراق رستی

صدیق چون نباشی چون یار غار گشتی

اکنون تو شهریاری کو را غلام گشتی

اکنون شگرف و زفتی کز غم نزار گشتی

هم گلشنش بدیدی صد گونه گل بچیدی

هم سنبلش بسودی هم لاله زار گشتی

ای چشمش الله الله خود خفته می‌زدی ره

اکنون نعوذبالله چون پرخمار گشتی

آنگه فقیر بودی بس خرقه‌ها ربودی

پس وای بر فقیران چون ذوالفقار گشتی

هین بیخ مرگ برکن زیرا که نفخ صوری

گردن بزن خزان را چون نوبهار گشتی

از رستخیز ایمن چون رستخیز نقدی

هم از حساب رستی چون بی‌شمار گشتی

از نان شدی تو فارغ چون ماهیان دریا

وز آب فارغی هم چون سوسمار گشتی

ای جان چون فرشته از نور حق سرشته

هم ز اختیار رسته نک اختیار گشتی

غم را شکار بودی بی‌کردگار بودی

چون کردگار گشتی باکردگار گشتی

گر خون خلق ریزی ور با فلک ستیزی

عذرت عذار خواهد چون گلعذار گشتی

نازت رسد ازیرا زیبا و نازنینی

کبرت رسدهمی زان چون از کبار گشتی

باش از در معانی در حلقه خموشان

در گوش‌ها اگر چه چون گوشوار گشتی

۱.احسن الی المسی تسده

هر که بد کرد با خود کرد تو نکویی کن و از آن بگذر
نیکویی کن به بد کننده ی خویش کز نکویی شوی بر او مهم تر

۲.ومن کلامه،ادب المرء خیر من ذهبت

ادب آموز و مال را بگذار زینت مرد باشد از ادبش
نزد ارباب دین و دانش هست ادب مرد بهتر از ذهبش

۳.اخوان هذا الز‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍مان جواسیس العیوب

دوست مشمار آن جماعت را که به تو یارو آشنا باشند
دوستان و برادران زمان جمله جاسوس عیبها باشند

۴.و من کلامه بشر نفسک بالظفر بعدا لصبر

در همه کار صبرباید کرد که بود صبر از همه بهتر
مژده ده نفس خویش را آخر که پس از صبر میرسی به ظفر

۵.توکل علی الله یکفیک

تکیه بر کار روزگار مکن تا نسازد ز عمر بیزارت
رو توکل به حضرت حق کن تا کفایت کند همه کارت

۶.و من کلامه (ع)،تاکید الموده فی الحرمه

با همه مردان به حرمت باش تا بدارند جمله حرمت تو
حرمت دوست را نگه می دار تا مؤکد شود محبت تو

۷.ثبات الملک با لعدل

ملک اگربایدت عدالت کن هست وابسته ذات ملک به عدل
ملک ویران شود ز بی عدلی بود آری ثبات ملک به عدل

۸.و من کلامه:ثواب الاخره خیر من نعیم الدنیا

در جهان کار آخرت می کن بایدت گر ثواب روز جزا
زان که باشد ثواب آن دنیی بهتر از جمله نعمت دنیا

۹.جمال المرء فی الحلم

بردباری خوش است مردم را کارها را مدار بر حلب است
خواری آمد نتیجه ی سبکی زینت و زیب مرد درحلب است

۱۰.و من کلامه ،جلیس السوء شیطان

در جهان همنشین نیک طلب بهره ور شو ز صحبت نیکان
دور از همنشین بد می باش که بود همنشین بد شیطان

۱۱.حلی الرجال،الادب

به حلی ادب محلی شو ازلباس ادب مشو عریان
سرور اولیا چنین فرمود که ادب هست زیور مردان

۱۲.من کلامه حرم الوفاء علی من لا اصل له

در وفا اصل را بسی دخل است بشنو این را که دارد اصل تمام
هر که بد اصل و بد نهاد بود هست بروی وفای اصل حرام

۱۳.من کلامه ،خف الله تامن من غیره

هر که او از خدای می ترسد می نترسد ز کافر و مؤمن
از خداوند ذو الجلال بترس تا از غیر خدا شوی ایمن
۱۴.خیر الاصحاب من یدلک علی الخیر

ببر از دوستان بی ایمان که تو را می برند جانب دیر
بهترین مصاحبان ان است که دلالت کند تو را بر خیر

۱۵.من کلامه(ع)،خالف نفسک تسترح
تابع نفس هر که شد به یقین می کشد در جهان بسی محنت
کار جز بر خلاف نفس مکن تا بیایی فراغت و راحت
۱۶.من کلامه (ع)،خلیل المرء دلیل عقله

خرد و عقل هرکسی به جهان شود از دوستار او معلوم
یار نیکو گزین که می گردد عقل هر کس زیار او معلوم

۱۷.دواء القلب،الرضا،بالقضاء

هر که دارد ز دهر درد دلی چاره اش صبروانقیاد ورضاست
سخن مرتضی علی این است درد دل زادوا رضا به قضاست

۱۸.من کلامه (ع)،دار من جفاک تخجیلا
تا توانی به کس جفا نکنی کز جفا نیست جز جفا حاصل
با جفا کار خود مدارا کن تا شود از جفای خویش خجل

۱۹.ذنب واحد کثیر،والف طاعه قلیل

تا توانی دلابه طاعت کوش طاعت کردگار مغتنم است
یک گنه مرد را بود بسیار طاعت ار باشدش هزارکم است

۲۰.رویه الحبیب جلاء العین

چون ز نادیدن رخ یار است موجب ضعف و بی جلایی چشم
از رخش دیده برمدارکه هست دیدن دوست روشنایی چشم

۲۱. رتبه العلم اعلی الرتب

صاحب علم راست مرتبه ای که به تعریف می نیاید راست
رتبه ی علم را شه مردان گفت بالاترین مرتبه هاست

۲۲.و من کلامه (ع)،زیاره الحبیب اطراء المحبه

پرستش دوستان کندهمه وقت هر که او قدر دوستان داند
رفتن دوستان به دیدن دوست دوستی را زیاده گرداند

۲۳.زینه الباطن خیرمن زینه الظاهر

باطن خویش را مزین ساز ظاهر خود چه می کنی طاهر
زینت باطن از سر تحقیق بهتر از زیب و زینت ظاهر

۲۴.و من کلامه ،سیره المرء تنبی عن سریرته

آنچه درباطن کسی مخفیست زود ظاهر شود ز سیرت او
چون خبر میدهد به قول امیر سیرت مرد از سیرت او

۲۵.و من کلامه (ع)،شرط الالفه ترک الکلفه

گر تو را میل الفت است به کس تابعش باش تا شود الفت
بگذراز کلفت گذشته که هست شرط الفت گذشتن از کلفت

۲۶.صمت الجاهل ستره

جاهلان را خموش باید بود تا نگردد عیوبشان ظاهر
خامشی در زمانه جاهل را پوشش عیب او شود آخر

۲۷.ومن کلامه ،صاحب الاخیار،تامن من الاشجار

هر که خواهد در امان باشد نیکوان را کند مصاحب و یار
با کسان نکو مصاحب شو تاشوی ایمن از همه اشرار

۲۸.و من کلامه،ضیاء القلب من اکل الحلال

گر تو روشندلی حرام مخور باشد از خوردن حرام،وبال
دایما لقمه ی حلال طلب هست روشندلی زاکل حلال

۲۹.طال عمر من قصر تعبه

درزمانه چه عمرخواهدداشت؟ بر دل آن را که صد علم باشد
عمر آن کس دراز خواهد بود که ورا رنج و غصه کم باشد

۳۰.و من کلامه(ع)،طاعه العدو هلاک

هر که فرمان خصم خویش برد حال او در جهان چه سان باشد
آدمی را اطاعت دشمن بی تکلف هلاک جان باشد

۳۱.ظل عمر الظالم قصیر

ظل ظالم بسی نخواهد بود ور بود خود به جای ظل الله
سایه اش را مکن پناه که هست سایه سی عمر ظالمان کوتاه
۳۲.و من کلامه (ع)،عسر المرء مقدمه الیسر

هر که را حال او پریشان است رفع خواهد شد آن پریشانی
مرد را در جهان پر غم و درد بعد دشواری است آسانی

۳۳.غدرک من دلک علی الاسائه

از فریب کسان مشو غافل گر تو مرد بهوش و با خردی
می فریبد تو را یقین آن کس که دلالت همی کند به بدی

۳۴.و من کلامه،فطنه المرء یدل علی اصله

هرکه را نیست طبع وذات وخرد هست گویا قصور در قصرش
مرد را زیرکی و خوش طبعی شاهد است و دلیل بر اصلش

۳۵.قول المرء یخبر عما فی قلبه

می توان فهم کرد در انسان از بد و نیک آنچه حاصل اوست
زان که قول وحدیث هرمردی هست مخبراز آنچه در دل اوست

۳۶.و من کلامه،لین الکلام قید القلوب

تا توانی سخن درشت مگو تا نمایی به چشم مردم خوب
سخن نرم گو با مردم سخن نرم هست قید قلوب
۳۷.نور قبرک بالصلوه فی الظلم

تابه کی خفته ای؟شبی برخیز از گناهان خویشتن یاد آر
قبر خود را زنور روشن ساز به نماز و نیازدرشب وتار
۳۸.و من کلامه،ویل لمن ساء خلقه وقبح خلقه

خلق نیکو و خلقت نیکو ز آتش آن جهان کند دورت
وای آن کس که درجهان بودش بدی خلق و زشتی صورت

۳۹.هیهات من نصیحه العدو

نیک خواهی نیاید از اعداء بشنو این نکته را به وجه حسن
دشمنت گر نصیحتی بکند دور باش از نصیحت دشمن

۴۰.یاتیک ما قدر لک
کرم ولطف حضرت حق بین که نگیرد تو را به تقصیرت
به تو خواهد رسید آخر کار آنچه حق کرده است تقدیرت

​​​​