فایلستان

مقصود از «ارضین سبع» (زمین‌های هفت‌گانه- چنانکه در ادعیه آمده) هفت کره‌ای است که پیرامون خورشید قرار دارند: زمین، زهره، عطارد، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس. «سماوات سبع» (آسمان‌های هفت‌گانه) هوا یا بخارهایی هستند که هر یک از این کرات را احاطه کرده‌اند.

جهان از سیزده کره به هم پیوسته تشکیل گردیده، نُه فلک علوی و چهار عنصر سفلی. زیرین همه، که در وسط عالم قرار دارد، کره زمین، سپس کره آب که نیمه تمام است و صرفاً سه ربع زمین را احاطه کرده. سوم کره هوا، چهارم کره ناری، که چهار عنصر اصلی عالم سفلی تشکیل یافته: خاک، آب، هوا و آتش. سپس افلاک تسعه قراردارندبترتیب: فلک قمر، فلک عطارد، فلک زهره، فلک شمس، فلک مریخ، فلک مشتری، فلک زحل، فلک ثوابت (ستاره‌های در حال رکود)، فلک اطلس یا فلک‌الافلاک، که چرخش روزانه تمامی افلاک به چرخش فلک‌الافلاک بستگی دارد. انگار دیگر افلاک، هر یک حرکت خود را در مدار خویش انجام می‌دهد ... ولی همگی در درون فلک‌الافلاک قرار دارند.

تن آدمی همچون ساحل و هستی و جهان آفرینش دریایی است که فیض وبخشش الهی و اسماءِ الهی همچون باران به حکم ﴿علّم آدم الاسماء کلّها﴾خداوند بر بندگان خود می بارد.

به سبب کثرت تجلّیّات هر لحظه انسانهای بی شماری از این دریای هستی پیدا می شوند و پا به عرصه وجود می گذارند و با وجود خیزش این همه موج، یک قطره آب از دریای وجود کم نمی شود. زیرا ﴿ولو انّما فی الارض من شجرة اقلام و البحر یمدّه من بعده سبعة ابحر ما نفدت کلمات الله﴾

هستی و وجود انسان مانند دریا است که نطق و سخن ساحل و کناره آن می باشد و حروف و کلمات مانند صدف هایی هستند که در دریای وجود بدست می آیند همچنین حقایق اشیاء و معارف الهی که دانش دل محسوب می گردند، مانند گوهر و مرواریدی است که از صدف بیرون می آید.

هستی انسان و صفات و اعمال او همه متعلّق به خداست و انسان هیچ چیزی از خود ندارد زیرا که او ممکن الوجود است و وجود ممکن، تجلّی حقّ است به صورت  او.

فقر ‌ «حقیقت فقر نیازمندی است.زیرا بنده همواره محتاج است، چه مملوک به مالک خود نیاز دارد و غنی مطلق در حقیقت حق است و فقیر صفت برای عبد است، فقر واقعی، فنا فی اللّه است که اتحاد قطره با دریا خواهد بود».

‌ «استمرار وجود در زمان های مقدّر و غیر متناهی در گذشته است، ازلی، وجودی که وی مسبوق به عدم نیست، بی آغاز»

اگر آیینه دل را زدوده است

چو خود را بیند اندر وی چه سود است

 ز رویش پرتوی چون بر می افتاد

بسی شکل حبابی بر وی افتاد

 جهان و جان بر او شکل حباب است

حبابش اولیایی را قباب است

 زعکس خال او دل گشت پیدا

و یا عکس دل آنجا شد هویدا

 دل اندر روی او یا اوست در دل

به من پوشیده شد این کار مشکل

 اگر هست این دل ما عکس آن خال

چرا می باشد آخر مختلف حال