شناخت حركت و عامل آن در پديده‌هاي مادي از مسائل پردامنۀ فلسفه و طبيعيات بوده است. موجودات فلكي و جنبش پيوستۀ آنها نيز از دايرۀ تبيين علمي بيرون نبوده‌اند. در جهان‌شناسي ارسطويي، عالَم افلاك قلمروي است برتر از جهان زميني و از كون و فساد اين جهان بركنار است و نقشي واسطه مانند ميان عالم عقول و اين جهان دارد.
بر اساس اسطوره هاي فنيقي ، جاثي بر ملكارث ، خداي درياها، دلالت مي كرد . در افسانه هاي كلداني و بابلي ، جاثي و تِنّين ، با خداي خورشيد (اژدوبار )، كشندة اژدهايي به نام تيامت ، ارتباط دارند. تصوير اژدوبار بر استوانه هاي سنگيِ به جا مانده ثبت شده است ، در حالي كه بر روي يك زانو نشسته و پاي او بر سر اژدهايي قرار دارد. بعدها در اسطوره هاي يوناني ،خداي خورشيد به هركول تغيير يافت كه از مشهورترين خدايان اساطيري يونان باستان است .هركول پسر زئوس (خداي خدايان ) و آلكمنه (از تبار برساوش ) بود. وي مظهر قدرت به حساب مي آمد و مردان هنگام خطر به وي پناه مي بردند. ابداع بازيهاي المپيك نيز به وي منسوب است. هركول به مقام خدايي رسيد و فناناپذير بود اما چون لباس سمّي ديانيرا را پوشيد، مسموم شد و از اين رو رنج مي برد. وي براي پايان دادن به اين رنج ، مرگ را پذيرفت.
بدرون بر فلكيم و به بدن زير زمين
به صفت زنده شديم ارچه به صورت مرديم
چونك درمان جوان طالب دردست و سقم
ما ز درمان بپريديم و حريف درديم
جان چو آئينهٔ صافي است، برو تن گرديست
حسن در ما ننمايد چو به زير گرديم
اين دو خانه‌ست دو منزل به يقين ملك ويست
خدمت نو كن و شاباش كه خدمت كرديم
صدفي باشد گردان به هواي گوهر
سينه‌اش باز شود بيند در خود لولو
جعد خود را چو بيند بكند ترك كلاه
خانه چون يافته شد، بيش نگويد: « كوكو »
جوزها گرچه لطيفند و يقين پر مغزند
بشكن و مغز برون آور و ترجيع بگو
به هر كجا عدم آيد وجود كم گردد
زهي عدم كه چو آمد از او وجود افزود
فلك كبود و زمين همچو كور راه نشين
كسي كه ماه تو بيند رهد ز كور و كبود
افغان كه نيست سوخته اي در بساط خاك
كز قيد سنگ خاره برآرد شراب ما
جز ديده سفيد درين تيره خاكدان
صبحي دگر نداشت شب انتظار ما
شد توتيا و آب ز چشمي روان نكرد
در سنگلاخ دهر دل شيشه بار ما
ز آزادگي چو سرو درين بوستانسرا
ايمن ز برگريز بود نوبهار ما
ما را ز بخت سبز چه حاصل، كه از بهار
داغ است قسمت جگر لاله زار ما
مهد صدف سفينه طوفان رسيده اي است
از آبداري گهر شاهوار ما
از وحشت است طاقت ما بي قرارتر
با ابر همركاب بود كوهسار ما
رنگي ز گوهر تو نداريم، گر چه هست
دلچسب تر ز گرد يتيمي غبار ما
كثرت حجاب ديده حق بين ما شده است
در گرد لشكرست نهان شهسوار ما
عالمي را از عمارت پاي در گل رفته است
وسعت از دست و دل مردم به منزل رفته است
مي شود زنجير پا عقل فلك پرواز را
كوچه راهي را كه مجنون با سلاسل رفته است
آتش سوزنده و خاك فراموشان يكي است
تا سپند بي قرار من ز محفل رفته است
مي كشد ميدان كه دريا را در آغوش آورد
موج ما گاهي گر از دريا به ساحل رفته است
پيش بينا نور حق روشنترست از آفتاب
بي بصيرت آن كه دنبال دلايل رفته است
هر چه جز آزادگي، بارست بر آزادگان
چون صنوبر زير بار يك جهان دل رفته است؟
صد بيابان از حريم كعبه افتاده است دور
هر كه در راه طلب يك گام غافل رفته است
كامل ز يكي هنر ده و صد بيند
ناقص همه جا معايب خود بيند
خلق آينهٔ چشم و دل يكدگرند
در آينه نيك نيك و بد بد بيند
حصول انوار در قلب، ابتدا به شكل چراغي و بعد شعله و بعد كوكب،بعد قمر، بعد شمس و سپس به صورت برقي مي باشد و يكي از آيات كريمه «الله نور السموات و الارض» شرح اين مراحل است كه شخص مشكوتي مي شود كه در آن زجاجه اي است كه قلب باشد و در نهايت قلب ذكر را به روح خود مي سپارد.
بس تن اسير خاك و دلش بر فلك امير
بس دانه زير خاك درختش منعش است
در خاك كي بود كه دلش گنج گوهر است
دلتنگ كي بود كه دلارام در كش است
اي مرده شوي من زنخم را ببند سخت
زيرا كه بي‌دهان دل و جانم شكرچش است
خامش زنخ مزن كه تو را مرده شوي نيست
ذات تو را مقام نه پنج است و ني شش است
رحم كن ار زخم شوم سر به سر
مرهم صبرم ده و رنجم ببر
ور همه در زهر دهي غوطه‌ام
زهر مرا غوطه ده اندر شكر
بحر اگر تلخ بود همچو زهر
هست صدف عصمت جان گهر
ابر ترش رو كه غم انگيز شد
مژده تو داديش ز رزق و مطر
مادر اگر چه كه همه رحمتست
رحمت حق بين تو ز قهر پدر
سرمه نو بايد در چشم دل
ور نه چه داند ره سرمه بصر
بود به بصره به يكي كو خراب
جمله آن خانه يك از يك بتر
هر يك مشهور بخواهندگي
روز طواف همشان در به در
گر بكنم قصه ز ادبيرشان
درد دل افزايد با درد سر
شاه كريمي برسيد از شكار
شد سوي آن خانه ز گرد سفر
در بزد از تشنگي و آب خواست
آمد از آن خانه يتيمي به در
گفت كه هست آب ولي كوزه نيست
آب يتيمان بود از چشم تر