«من» كه تو آن را در عبارت مى گويى، برتر از جان و تن است و مراد از آن، تنها روح نمى باشد بلكه «من» ذات واحد است كه در تعيّنات عالم ظهور كرده است و آن اعم از جسم و جان است. و اين جسم و جان از اجزاى «من» مى باشند.تنها انسان به لفظ «من» مخصوص نگرديده است بلكه هر فردى از افراد تعيّنات تعبير به لفظ «من» مى شوند و از غير انسان به «من» تعبير نمى كنند تا تو كه اهل استدلال و عقلى، قبول كنى كه «من» اشاره به روح و جان است.
نورهايى كه از مشبّك هاى مشكات وجود، اشباح و ارواح ـ مى تابد، همه يك نور هستند كه گاهى از آيينه وجود آدمى پيدا مى شوند و گاهى از چراغ ارواح آشكار مى گردند. آيه ﴿الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فى زجاجة الزجاجة كانّها كوكب درّى يوقد من شجرة مباركة زيتونة لاشرقيه ولا غربيه﴾. يعنى خداوند نور آسمان و زمين و ارواح و اجساد است و مَثَل نور او همچون مشكات ـ چراغدانى ـ است كه اين چراغدان، همانا بدن آدمى است و در اين چراغدان، مصباح ـ چراغ ـ گذاشته شده است كه همانا روح مى باشد. و اين چراغ در زجاجه و آبگينه است كه همانا دل آدمى است.
بايد دانست كه «اوّل ما يتعيّن به الذات العلم» يعنى علم اولين صفتى است كه ذات حق به وسيله آن متعيّن مى گردد و علم بدون حيات وجود ندارد. پس موجودات عالم نيز به حيات و علم و قدرت و اراده و چشم و گوش و كلام كه از مهمترين صفات ذات اند متعيّن گشته اند و اين هفت صفت را با اسماء هفت گانه كه حىّ و عليم و قدير و مدير و بصير و سميع و متكلّم است و آنها را اسماء الهى مى خوانند، به ذات حق نسبت مى دهند. بنا بر اين صفات ذات كه قدرت و علم و اراده مى باشد، درتو كه بنده اى سعادتمند مى باشى ظهور پيدا كرده است اى انسان تمام اسماءِ و صفات الهى در تو كه انسان هستى، ظهور يافته است و تو شنوا و بينا، زنده و گويا گشته و بقا دارى. امّا اين بقاى تو، از حقّ است زيرا انسان به خودى خود فانى است نه ذات دارد و نه صفات.
اى قطره تو غافلى كه دريا
در جوى تو مى رود هويدا
در برج تو آفتاب و ماه است
ليكن پس پرده اى سحاب است
پيدا و نهان و بود و نابود
در لوح تو هست جمله موجود
هر يك از آن اسماء الهى مصدرى شده اند و از هر مصدر، موجودى خاص حاصل شده است. و چون هر چيزى داراى مبدأ و معاد است، هنگامى كه موجودى در مبدأ از مصدر اسمى خود ظهور و نمود پيدا مى كند در موقع برگشتن و رجوع به معاد خويش كه همان اسمى است كه در مبدأ، مصدر او بوده است، اين اسم همچون درى است كه در مبدأ از آن بيرون آمده يعنى ظهور كرده و باز به همان در رجوع مى كند يعنى داخل مى شود.
﴿كما بدأ كم تعودون﴾ يعنى چنانكه شما را در آغاز آورد همان گونه بازگشت خواهيد نمود.
اگر پشت آينه تيره و ظلمانى باشد از روى ديگر آن كه صيقلى و شفاف است چهره و صورت شخص نمايانده مى شود. انسان به سبب بُعد ظلمانى و به واسطه داشتن روح پاك و صاف به حكم ﴿و نفخت فيه من روحى﴾همچون آيينه است كه همه اسماء و صفات الهى در آن نشان داده شده است.
همه يك نور دان اشباح و ارواح
گه از آيينه پيدا گه زمصباح
تو گويى لفظ من در هر عبارت
به سوى روح مى باشد اشارت
چو كردى پيشواى خود خرد را
نمى دانى ز جزو خويش خود را
شعاع آفتاب از فلك چهارم جز بر سر خاك منعكس نمى شود. زيرا با وجود آنكه افلاك سه گانه زير فلك چهارم قرار گرفته اند و سه عنصر ديگر از عناصر اربعه،غير از خاك، همه به آفتاب نزديك ترند و شعاع آفتاب بايد اول به آنها بتابد و لى به دليل آنكه ظلمت و كدورت ندارند،شعاع آفتاب از خاك تيره و كدر،منعكس مى گردد.
هر چه از ممكنات عالم در اين دنيا ظاهر و آشكار شده است، وجود حقيقى آنها همچون آفتاب در عالم ملكوت است و نمود آنها در عالم مُلك و مادّه همانند سايه و عكس آن آفتاب حقيقت است.