فايلستان

در گاهان (گاثها) كه سرودهاي خود زردشت است و در آنها اصول عقايد وي را مي‌توان يافت، اشارۀ چنداني به پايان جهان نشده است، اما چنين مي‌نمايد كه در بندي از گاهان  سخن از مردي است كه در آينده مي‌آيد و راه نجات را مي‌يابد. اين اشاره محتملاً دال بر اعتقاد زردشت به ظهور مرد نجات‌بخشي در پايان جهان است. همچنين درگاهان چند بار به واژۀ سوشينت (سودبخش) برمي‌خوريم كه در ادبيات بعدي زردشتي به صورت سوشيانس درآمده و منجي‌ نهايي زردشتي به‌شمار آمده است و در موردي نيز سخن از دين سوشينت  است. واژۀ فرشوكرتي (كامل‌سازي = كامل‌سازي جهان)، در زبان پهلوي فرشگرد، يكي ديگر از اصطلاحاتي است كه درگاهان  بدان اشاره شده و به موضوع آخر جهان مربوط مي‌شود، يعني زماني كه پس از ضعف، و سرانجام نابودي اهريمن و نيروهاي اهريمني، جهان به كمال نخستين خود باز مي‌گردد. در اوستاي متأخر كه حاصل تلفيق عقايد زردشت و باورهاي پيش از از زمان او و نيز تحولات دين بعدي است، اشارات بيش‌تري به پايان جهان شده است .

قالَ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ؛ 

موسى به قوم خود گفت: از خدا يارى جوييد و پايدارى ورزيد كه زمين از آن خداست، آن را به هركس از بندگانش كه بخواهد مى‌دهد و فرجام [نيك‌] براى پرهيزكاران است.

از علائم آمدن «روز يهوه»، گذشته از تغييرات عظيم كيهاني، چون تاريك شدن خورشيد و ماه، افتادن ستارگان از آسمان، حدوث طوفانها و زلزله‌هاي دهشتناك، بروز قحط و طاعون، درگرفتن جنگهاي سخت با نيروهاي ظلم و شر و فساد است. مهم‌ترين اين وقايع هجوم سپاه يأجوج و مأجوج و فتنۀ مسيحاي دروغين (دجّال) است كه مظاهر قدرتهاي شيطاني‌اند. سرانجام قدرت و مشيت الٰهي بر قواي اهريمني غالب مي‌شود و عالمي نو كه عدل و رحمت الٰهي بر آن حاكم است، آغاز مي‌گردد. در اغلب نوشته‌هاي بين‌العهدين مهم‌ترين علامت پايان زمان، ظهور «منجي» است. كه از او به نامهايي چون «مسيحا»، «برگزيده»، «پرهيزگار»، «پسر انسان»، «پسر خدا»، و «انسان» ياد شده است. وي وجودي است ازلي، كه پيش از خلق جهان، موعد ظهور او و آنجه بايد بكند، معلوم و مقرر بوده و اكنون واسطۀ آن تحول بزرگ و تبديل عالم شر و گناه و مرگ به عالم خير و سعادت و سُرور ابدي، هم اوست، ولي دوران حكومت او با آغاز رستاخيز و داوري بزرگ پايان مي‌پذيرد و از آن پس حكومت جاويد و بي‌زوال و بي‌منازع خداوند شروع مي‌شود.

و هو كيفية نفسانية ينبعث منها التّهيوء لما تنتظره، و ضده اليأس فكلّما كان الانتظار اشدّ كان التّهيوء آكد. الا ترى انّه اذا كان لك مسافر تتوقّع قدومه ازداد تهيوءك لقدومه كلّما قرب حينه، بل ربّما تبدل رقادك بالسّهاد لشدّة الانتظار.

و كما يتفاوت مراتب الانتظار من هذه الجهة، كذلك يتفاوت مراتبه من حيث حبك لمن تنتظره، فكلّما اشتدّ الحبّ ازداد التهيوء للحبيب، و اوجع فراقه بحيث يغفل المنتظر عن جميع ما يتعلّق بحفظ نفسه، و لا يشعر بما يصيبه من الالام الموجعة و الشّدايد المفظعة:

انتظار كيفيتى روحى است كه موجب بوجود آمدن حالت آمادگى است براى آنچه انتظار دارند، و ضد آن يأس و نااميدى است. هرچه انتظار بيشتر باشد آمادگى نيز بيشتر است.

انتظار، در درجه نخست ويژه حيات و زندگى است. ماهيت زندگى انسان با انتظار و اميد به آينده عجين شده است به گونه‌اى كه بدون انتظار زندگى مفهومى ندارد، و شور و نشاط لازم براى تداوم آن در كار نيست. حيات حاضر و كنونى ظرف پويايى، تلاش و حركت به سوى فردا و فرداها است. و اين‌چنين پويايى و حركتى بدون عنصر «انتظار» ممكن نيست، زيرا احتمال معقول بقا و پايدارى و اميد به تداوم حيات است كه به زندگى كنونى معنا و مفهوم مى‌بخشد، و پويايى و نيروى لازم براى ادامه آن را تأمين مى‌كند.

هرانسان زنده‌اى كه در نخستين انتظارهاى خويش، به تداوم حيات مى‌انديشد و بقاى خويش را انتظار دارد، تمام حركت و سكون خود را در راستاى اين انتظار و در جهت متناسب با تداوم حيات قرار مى‌دهد، و از هرعمل و انديشه‌اى كه با تداوم حيات او ناسازگار باشد، يا به گونه‌اى آن را خدشه‌دار و ضعيف كند، يا در خطر قرار دهد، بشدت پرهيز مى‌كند.

انتظارهاى ديگر كه از انتظار اصل حيات فراتر مى‌رود و به انتظار آرمانها و هدفهاى برتر حيات و فرازهاى زندگى مى‌رسد نيز داراى چنين ويژگى و جهتگيرى است، يعنى انديشه و عمل آدمى را در راستاى تحقق آن آرمانها و هدفها قرار مى‌دهد، و انسان را وامى‌دارد تا راهها و شيوه‌هايى را برگزيند كه او را به خواسته‌ها و هدفهايش نزديك كند و موانع راه را كنار زند. از اينجا است كه انسان به آمادگى و آماده‌سازى خود و محيط خود مى‌پردازد و زمينه آرمانها و هدفهاى خويش را فراهم مى‌آورد.

حالت انتظار فرج در معناى عامّ خود، اميد به آينده بهتر و گشايش و رهايى از سختى است. نارضايتى از وضع موجود و اميد به آينده روشن‌تر، درون‌مايه اصلى «انتظار فرج» است. پايدارى شخص منتظر در وضعيت موجود و صبر بر سختى‌ها نيز لازمه اميد به فردايى بهتر است.گاه از حالت انتظار فرج، با عنوان «توقّع فرج» ياد شده است كه همان درون‌مايه و لوازم انتظار را در خود دارد.

الاخِذُ بِامرِنا مَعَنا غَداً فى حَظيرَةِ القُدْسِ وَ المُنتَظِرُ لِامْرِنا كَالْمُسْتَحِطِّ بِدَمِه فى سَبيلِ‌اللَّه.  متمسك به امر ما، فردا در فردوس برين با ما خواهد بود و منتظر امر ما چون كسى است كه در راه خدا به خون خويش مى‌غلتد.
 

انتظار يعنى چشمداشت، اميدوارى، مترصد و متوقع چيزى بودن و چشم به راهى داشتن . حالتى روحى و روانى است كه آدمى را براى آنچه انتظارش را مى‌كشد، آماده مى‌سازد.

شاخص اصلى انتظار، ناسازگارى با وضع موجود است; چون انتظار «بهتر خواستن» است، نه «بهتر دانستن»; يعنى انتظار هيچ گاه آنچه را كه «هست» كافى نمى داند و به هيچوجه از «هست»ها راضى نمى باشد و همواره به دنبال «بايدها» است; زيرا انتظار يك مسئله منفى نيست، بلكه يك مسئله مثبت است.

روزي پيامبر گرامي اسلام در ميان اصحاب خود فرمود:

«خدايا، برادرانم را به من بنمايان». يكي از اصحاب عرض كرد: «اي رسول خدا! مگر ما برادران شما نيستيم؟» آن حضرت پاسخ داد: شما ياران و همراهان من هستيد. برادران من كساني هستند كه در آخـرالزمان مي آيند و با اين كه مرا نديده‌اند به من ايمان مي آورند ... استقامت هريك از آنان در دين خود، از كندن خارهاي گَوَن در شب تاريك و به دست گرفتن آتش گداخته، سخت‌تر است. آن‌ها مشعل‌هاي هدايت هستند كه خداوند از فتنه‌هاي تيره و تار نجات‌شان مي دهد.

انتظار خورشيد بودن اين نيست كه در تاريكي شب چراغي نيفروزيم و در تاريكي به‌سر ببريم. بنابراين، شخص منتظر هرگز نمي تواند نقش تماشاچي را ايفا كند، بلكه بايد در آماده‌باش كامل به‌سر برده و بكوشد تا متناسب با آنچه كه در انتظارش به‌سر مي برد، نقاط ضعف خود را اصلاح نمايد. علاوه بر اصلاح خويش و آمادگي فردي، در اصلاح ديگران و جامعة خود نيز بكوشد؛ زيرا انتظار تحقق جامعة آرماني اسلام، مقوله‌اي است كه نيازمند تحول تمام عناصر اجتماعي است. چنين تحولي نيازمند همت و خواستي همگاني و فراگير است.