شهود عظمت حقّ است با چشم دل وبا تكيه بر معرفت كه ارمغان آن محبت است ومحبت حقيقت عبادت، خضوع وخشوع، فقر ونياز ودر اوج اين فقر آزادى از خودپرستى و رهايى از اسارت ماديت ومنّور شدن جان به نور الهى را به دنبال دارد. وعارف آن انسان باكرامتى است كه با شعور ودرايت، با اراده وقدرت وبراساس معارف الهى در صراط مستقيم حقّ حركت كرده تا جايى كه قلبش عرش خدا گشته وخانه دلش به نور ملكوت منوّر شده است.
شعاع آفتاب از فلك چهارم جز بر سر خاك منعكس نمى شود. زيرا با وجود آنكه افلاك سه گانه زير فلك چهارم قرار گرفته اند و سه عنصر ديگر از عناصر اربعه،غير از خاك، همه به آفتاب نزديك ترند و شعاع آفتاب بايد اول به آنها بتابد و لى به دليل آنكه ظلمت و كدورت ندارند،شعاع آفتاب از خاك تيره و كدر،منعكس مى گردد.
چو پشت آينه باشد مكدّر
نمايد روى شخص از روى ديگر
شعاع آفتاب از چارم افلاك
نگردد منعكس جز بر سر خاك
نفوس منطبعه فلكى را لوح محو و اثبات نامند كه محل ارتسام صور جزئيه موجودات عالم است با اشكال و هيأت خاص آنها. «ثم يتنقش فى النفوس المنطبعة الفلكية صور جزئيه مشخصة باشكالها و هيأتها مقدرة مقارنة لاوقاتها المعينة»
بواسطه قلم در لوح حسى نقوش حسيه مرتسم ميشود از عالم عقل صور معلومه و مطبوعه بر وجه كلى در نفوس كليه فلكيه كه قلب عالم‌اند مرتسم ميشود و از آن جهت لوح محفوظ گويند كه صور فائضئه بر آن همواره محفوظ و مصون از تغيير و تبديل است و مستمر است بر نسق واحده. «فهو عبارة عن النفس الكلية سيما الفلك الاقصى اذ كلما جرى الله فى العالم او سيجرى مكتوب ثابت فى النفوس الفلكى فانها عالمة بلوازمها»
باغبان گر پنج روزي صحبت گل بايدش
بر جفاي خار هجران صبر بلبل بايدش
اي دل اندر بند زلفش از پريشاني منال
مرغ زيرك چون به دام افتد تحمل بايدش
رند عالم سوز را با مصلحت بيني چه كار
كار ملك است آن كه تدبير و تأمل بايدش
تكيه بر تقوي و دانش در طريقت كافريست
راهرو گر صد هنر دارد توكل بايدش
با چنين زلف و رخش بادا نظربازي حرام
هر كه روي ياسمين و جعد سنبل بايدش
نازها زان نرگس مستانه‌اش بايد كشيد
اين دل شوريده تا آن جعد و كاكل بايدش
ساقيا در گردش ساغر تعلل تا به چند
دور چون با عاشقان افتد تسلسل بايدش
دل همان از ساده لوحيها غم نان مي خورد
پيش ازين مي ماند در خارا نشان پاي من
اين زمان پايم به سنگ از باد دامان مي خورد
از گلاب افشاني محشر نمي آيد به هوش
بر دماغ هر كه بوي خط ريحان مي خورد
يسئله من فى السّموات والأرض، كلّ يوم هو فى شأن رحمن/ .
تمام كسانى كه در آسمانها وزمين هستند از او تقاضا و سؤال مى كند و او هر روز در شأن و كارى است.
جسم حقيقي همچنانكه در هبوط از عالم غيب به دنيا، ناگزير به شائبۀ جسم اول و جسد اول آميخته شده است، باز در سفر اخروي خويش از آن دو عاري مي‌گردد و شايستگي حيات ابدي مي‌يابد
آدمى را دو جسم است، يكى مركّب از عناصر زمانى كه به منزله اعراض جسم حقيقى است و مانند جامه‌اى است كه انسان، آن را مى‌پوشد و از تن بيرون مى‌آورد. آنچه پس از مرگ مى‌پوسد و از ميان مى‌رود، همين جسم است. ديگر، سرشتى است كه آدمى از آن آفريده شده است و زمانى نيست و از عالم هورقلياست و در گور او باقى خواهد ماند و آنچه در روز رستاخيز به هيئت آن، زنده خواهد شد، همين جسم مثالى است و ثواب و عقاب اخروى، مربوط به همين جسم است.