فايلستان

(احمد خضرويه) وفات نزديك آمد هفتصد دينار وام داشت. همه به مساكين و مسافران داده بود. در نزع افتاد. غريمانش به يك بار بر بالين او آمدند. احمد در آن حال در مناجات آمد. گفت الهى، مرا مى‌برى و گرو ايشان جان من است و من به گروم به نزديك ايشان چون وثيقت ايشان مى‌ستانى كسى را بر گمار تا به حق ايشان قيام نمايد.آن گاه جان من بستان. در اين سخن بود كه كسى در بكوفت كه غريمان شيخ بيرون آيند.همه بيرون آمدند و زر خويش تمام بگرفتند. چون وام گزارده شد جان از احمد جدا شد- رحمة اللَّه عليه-.

هر كه در اين خاك عداوت فن است

خاك شود آخر اگر آهن است

آينه هر چند بود صاف دل

زنگ برآرد چو بماند به گل

بگذر ازين خاك و گل عمر كاه

چند كني آيينه دل سياه

خيز و صفايي بده آيينه را

زو بزدا ظلمت ديرينه را

آينه كز زنگ شده تيره رنگ

مالش خاكستر از او برده رنگ

آتشي از فقر و غنا برفروز

هر چه بيايي ز علايق بسوز

زان كف خاكستري آور به كف

زنگ از آن آينه كن برطرف

تا چو نظر جانب او افكني

ديده شود هر چه بود ديدني

آه كه آيينه به زنگ اندر است

هر نفسش تيرگي ديگر است

بر همه روشن بود آيينه وار

كز نفس آيينه رود در غبار

آينهٔ دل كه پر از نور باد

از نفس تيره دلان دور باد

زنگ و غباري چو شود حايلش

رفع نمايد دم صاحب دلش

چرخ نگر كز نفس جان فزا

ز آينه خور شده ظلمت زدا

هر نفسي را نبود اين اثر

مي‌وزد اين باد ز باغ دگر

كي به همه عمر دم ما كند

آنچه به يك دم دم عيسا كند

روح فزايد دم روح الهي

با نفس روح كند همرهي

روي تو خوش مي‌نمايد آينه ما

كآينه پاكيزه است و روي تو زيبا

چون مي روشن در آبگينه صافي

خوي جميل از جمال روي تو پيدا

هر كه دمي با تو بود يا قدمي رفت

از تو نباشد به هيچ روي شكيبا

صيد بيابان سر از كمند بپيچد

ما همه پيچيده در كمند تو عمدا

طاير مسكين كه مهر بست به جايي

گر بكشندش نمي‌رود به دگر جا

غيرتم آيد شكايت از تو به هر كس

درد احبا نمي‌برم به اطبا

برخي جانت شوم كه شمع افق را

پيش بميرد چراغدان ثريا

گر تو شكرخنده آستين نفشاني

هر مگسي طوطيي شوند شكرخا

لعبت شيرين اگر ترش ننشيند

مدعيانش طمع كنند به حلوا

هر بوده كه او ز اصل نابود بود

نابوده و بود او همه سود بود

گر يك نفسش پسند مقصود بود

نابود شود هر آينه بود بود

گرچه در آينه به شكل بوي

آنك در آينه  بود نه  توي

دگري تو، چو آينه دگر است

آينه از صورت تو بي خبر است

آينه صورت از صفت دور است

كان پذيراي صورت از نور است

دايم پيش خود نهي آينه را هرآينه

ز آنك نظير نيستت جز كه درون آينه

در تو كجا رسم تو را همچو خيال روي تو

در دل و جان و در نظر منظره هست و جاي نه

هم تو منزهي ز جا هم همه جاي حاضري

آيت بي چگونگي در تو و در معاينه

از سوي تو موحدي از سوي من مشبهي

جانب تو مواصله جانب من مباينه

اي آينه حسن تو در صورت زيب

گرداب هزار كشتي صبر و شكيب

هر آينه‌اي كه غير حسن تو بود

خواند خردش سراب صحراي فريب

گويند دل آيينهٔ آيين عجبست

دوري رخ شاهدان خودبين عجبست

در آينه روي شاهدان نيست عجب

خود شاهد و خود آينه‌اش اين عجبست

اي آينهٔ ذات تو ذات همه كس

مرآت صفات تو صفات همه كس

ضامن شدم از بهر نجات همه كس

بر من بنويس سيئات همه كس

دشمن چو به ما درنگرد بد بيند

عيبي كه بر ماست يكي صد بيند

ما آينه‌ايم، هر كه در ما نگرد

هر نيك و بدي كه بيند از خود بيند