فايلستان

حركت تدوير به طرف بالاست و با حركت منطقه مصادف مى‌شود ستاره با دو حركت موافق به طرف بالا حركت مى‌كند؛ لذا به نظر ما چنين مى‌آيد كه ستاره تند به طرف بالا مى‌رود و وقتى آنجا توقف مى‌كند واقعاً توقف نكرده، بلكه حركتش بطى‌ء مى‌شود بعد هم كه ديده مى‌شود كه ستاره تند به طرف ما مى‌آيد در آن موقع تدوير چرخيده و حركت ستاره در نقطه‌اى كه در آن است با حركت منطقه موافق شده است و لذا به نظر ما چنين مى‌رسد كه ستاره تند مى‌آيد و پس از آنكه ستاره به انتهاى نزديكى به ما رسيد چون تدوير بر خلاف حركت منطقه حركت مى‌كند و دو حركت متخالف مى‌شود ستاره به نظر ما واقف مى‌آيد.

فلك، به فلكى كه مركز آن مركز عالم است و فلكى كه مركز آن مركز عالم نيست- كه به اوّلى موافق مركز و به دومى خارج مركز گفته مى‌شود- تقسيم مى‌گردد و همچنين فلك به محيط بر ارض و غير محيط بر آن مانند تدوير منقسم مى‌شود.

 قدما كه قائل به فلك بودند معتقد بودند كه مثلًا ماه در يك فلك و عطارد در فلك ديگري است تا ميرسد به فلك هشتم كه همه ستارگان ثوابت  بودند و بعد هم فلك نهم، فلك اطلس. آنها اولًا خود افلاك را جسم ميدانستند و ثانياً اشكال فلك را از لوازم افلاك ميدانستند. به عقيده آنان شكل در آب، هوا يا انسان لازمه اين اجسام نيست، يعني امكان تغيير در آن هست ولي شكل در فلك غير قابل تغيير و عوض شدن است. در مادون فلك يعني در عالم عناصر، كون و فساد را جايز ميدانستند ولي ميگفتند محال است كه شكل فلك تغيير كند؛ همان شكلي كه دارد محفوظ است. مثلًا در اثر فرسودگي يا وارد شدن ضربهاي، محال است خرابي يا شكافي در فلك پيدا شود.

در مورد فلك اولا معتقد بودند كه افلاك جسم هستند و ثانيا شكل هر فلكي را از لوازم همان فلك مي‌دانستند . در اجسام مادون‌ فلك مثل آب و هوا و انسان ، شكل هر كدام را لازمه وجودي آن نمي دانستند و ليكن در مورد فلك معتقد بودند كه شكل در فلك غير قابل تغيير و عوض‌ شدن است و محال است كه شكل فلك دچار تغيير و كون و فساد شود .

افلاك نه گانه به ترتيب زير است:

۱- فلك ماه ۲- فلك عطارد ۳- فلك زهره ۴- فلك خورشيد ۵- فلك مريخ ۶- فلك مشترى ۷- فلك زحل ۸- فلك ثوابت ۹- فلك الافلاك (اطلس)

اضداد چهار گانه ـ آتش، باد، آب و خاك ـ به ترتيب داراى طبايع مختلف: حرارت، برودت، رطوبت، يبوست هستند و از نظر مكان و محل كه همانا مركز آنهاست نيز ضد يكديگرند محل استقرار آتش بالاى همه عناصر است. جاى باد در زير آتش و جاى آب در زير باد و جاى خاك در زير آب قرار دارد. آيا كسى ديده است كه چهار ضدّ از نظر طبع و مكان يك جا با هم جمع شوند و صورتى واحد پيدا كنند؟ و اين هرگز بوجود نمى آيد مگر حكمت خداوند و اطاعت آنها از امر خداوند چنين كند.

با وجود تضاد و اختلافى كه از نظر صورى و ذاتى ميان عناصر اربعه وجود دارد بنا به ضرورت و حكم الهى با يكديگر تركيب شده و مواليد سه گانه از آنها بدست آمده است و آن مواليد سه گانه اول جماد آنگاه نبات و سپس حيوان است.

همه موجودات عالم، افلاك و كواكب و عناصر اربعه و مواليد سه گانه، همه از حكم و فرمان و دادگرى حق تبعيت كرده و در متابعت و اطاعت از فرمان و امر او به جان ايستاده اند و مطيع و فرمانبردار حضرت حق گشته اند.

از آن جا كه انسان به وزان صورت حق آفريده شده, با شناخت خويش, آن صاحب صورت ـ ربّ خويش ـ را خواهد شناخت.

با ديد روشن، دقيق انديشانه و همه‌سونگرانه اين راه را برگزيد، زيرا كه بهروزى و سعادت دنيوى و اُخروى انسان، بسته به شناساندن، نماياندن و درنورديدنِ دقيقه‌شناسانه و استوار اين راه بود كه در برهه‌برهه زندگى و در آن به‌آنِ طلايه‌دارى، رايت‌افرازى و مشعل‌افروزى، با تمام توان تلاش مى‌ورزيد اين راه را با تمام زوايا، پيچ‌وخم‌ها، فراز و نشيبها بشناسد، بشناساند، بنماياند و در نوردَد و ديگران را به درنورديدن آن برانگيزاند.