فايلستان

بانگ تسبيح بشنو از بالا

پس تو هم سبح اسمه الاعلي

گل و سنبل چرد دلت چون يافت

مرغزاري كه اخرج المرعي

يعلم الجهر نقش اين آهوست

ناف مشكين او و مايخفي

نفس آهوان او چو رسيد

روح را سوي مرغزار هدي

تشنه را كي بود فراموشي

چون سنقرئك فلا تنسي

دلائل قدرت و شواهد فطرت او جلّ جلاله يكي آسمانست كه در هوا بقدرت معلّق بداشت و مر آن را ببروج و ستارگان بياراست و بنگاشت، ديگر زمين است كه بر سر آب بي‌حجابي بداشت وز آب نگه داشت. آسمان بامر خود گردان كرد زمين بجبر و قهر خود بساط و ميدان كرد، گردش اندر آسمان بامر و جبر او، آرام اندر زمين به اسر و قهر او، آسمان محدث اندر وي عرض گردش زمين محدث، اندر وي صفت آرامش. اين جمله بتقدير خداوند قدير پاك دانش. روزي بيايد كه آسمان درنوردند، بروج فلك فرو گشايند خورشيد از مركز خود درافتد، ماه از جاه خود معزول شود، جرم منوّر مكوّر گردد حمل را عمل نماند، ثور را دور نبود، اجزاء جوزا از هم جدا شود، سرطان از اوطان خود جدا گردد، اسد را در روش سد قهر پيدا آيد، سنبله از سلسه برون آيد، خزّان ميزان دست از نگه داشت وي بكشند، عقرب از سيرا بعد و اقرب باز رهد، قوس را حركت و قوس نماند، جدي را جري قاصر شود، دلو از علو بسفل افتد، حوت را قوت بقا نماند. چون اين جمله را بعد از نشر آن طي كنند عزت اهل ايمان آشكارا شود، عالم بنور الهي منوّر گردد، فردوس از نقاب بيرون آيد، بجاي ستارگان رويهاي مؤمنان بود، بجاي ماه چهره انبياء و رسل بود، بجاي خورشيد جهان‌افروز جمال و كمال آن مهتر عالم و سيّد ولد آدم بود، آن روز خبرها عيان گردد، وعدها نقد شود، ابر لطف باران كرم ريزد.

به ميزان همت جهان را بسنج

كه همت جهان سنج ميزان بود

عيار لئيمان شناسي بلي

شناسد عيار آنكه وزان بود

وليكن فناي بخيلان مخواه

اگرچه بقاي كرم زان بود

مگو كز چمن نيست بادا غراب

مگر نرخ انجير ارزان بود

تو را از حيات كريمان چه سود

كه از مردن بخل ورزان بود

سيبكي نيم سرخ و نيمي زرد

از گل و زعفران حكايت كرد

چون جدا گشت عاشق از معشوق

برد معشوق ناز و عاشق درد

اين دو رنگ مخالف از يك هجر

بر رخ هر دو عشق پيدا كرد

رخ معشوق زرد لايق نيست

سرخي و فربهي عاشق سرد

چونك معشوق ناز آغازيد

ناز كش عاشقا مگير نبرد

انا كالشوك سيدي كالورد

فهما اثنان في الحقيقه فرد

انه الشمس انني كالظل

منه حر البقا و مني البرد

ان جالوت بارز الطالوت

ان داوود قدروا في السرد

دل ز تن زاد ليك شاه تنست

همچنانك بزايد از زن مرد

باز در دل يكي دليست نهان

چون سواري نهان شده در گرد

جنبش گرد از سوار بود

اوست كاين گرد را به رقص آورد

نيست شطرنج تا تو فكر كني

با توكل بريز مهره چو نرد

موازين مختلف است: نفس و روح را ميزاني است و قلب و عقل را ميزاني، و معرفت و سر را ميزاني.

نفس و روح را ميزان امر و نهي است، و هر دو كفه آن كتاب و سنت. قلب و عقل را ميزان ثواب است، و هر دو كفه آن وعد و وعيد است. معرفت و سر را ميزان رضا است، و هر دو كفه آن هرب و طلب. هرب از دنيا بگريختن است، و در عقبي آويختن، و طلب عقبي بگذاشتن است، و مولي را جستن. همه چيزي تا نجويي نيابي، و حق را تا نيابي نجويي.

دردانهٔ درياي حقيقت درد است

درد است كه ميزان عيار مرد است

اي خاك ره يار، عزيزش مي دار

اين طفل يتيم اشك، غم پرورد است

هست ميزان عبارت از معيار

پي تشخيص پايه و مقدار

تا بسنجند قدر اشيا را

صورتش مختلف بود ما را

ز اختلاف حقايق اعيان

وضع ميزان شود مناسب آن

در قيامت نهند ميزان را

سختن قدر و قيمت انسان را

تا بسنجد كم و زياد همه

عمل و علم و اعتقاد همه

روز بازار حشر، اين ميزان

نيست جز فرد كامل انسان

تا ازو مر تو را چه مايه رسد

در موالات او چه پايه رسد

قرب و بعد تو از طريقت او

عدم اقتفا به سيرت او

هست نقص وكمال ذات تو را

حسنات است و سيئات تو را

پس نبي و وصي در امّت خوبش

هست ميزان معدلت انديش

لاجَرَم گفته اند آلِ رَسول

محك امتحان رد و قبول

كه موازين معدلت ماييم

كاشف قدر و منزلت ماييم

خواهي شرف مردم دانا باشد

عزت مطلب فروتني تا باشد

با صدر نشينان منشين كز ميزان

هر سنگ سبك‌تر است بالا باشد

روشن كننده آسمانها و زمينها بر مؤمنان و دوستان مصور اشباح است و منور ارواح، جميع الانوار منه، و همه نورها ازوست، و قوام همه بدوست، بعضي ظاهر و بعضي باطن.

در ديدهٔ ما نگر جمال حق بين

كاين عين حقيقت است و انوار يقين

حق نيز جمال خويش در ما بيند

وين فاش مكن كه خونت ريزد به زمين