فايلستان

اين كه روزي بي تردد مي رسد افسانه است

پنجه كوشش كليد رزق را دندانه است

با هزاران عقده مشكل درين بستان چو سرو

دست را بر هم نهادن سخت بي دردانه است

هيچ كس در پايه خود نيست كمتر از كسي

گنج دارد زير پر تا جغد در ويرانه است

غفلت ارباب دولت را سبب در كار نيست

در بهاران خوابها مستغني از افسانه است

گفتگو با جاهلان بي ادب از عقل نيست

هر كه مي گردد طرف با كودكان، ديوانه است

زود گردون كامجويان را ز سر وا مي كند

چون فضول افتاد مهمان، بار صاحبخانه است

ديده حق بين نگردد روزي هر خودپرست

ورنه خرمن هاي عالم جمله از يك دانه است

حاصلش از رزق غير از گردش بيهوده نيست

آسيا هر چند مستغرق در آب و دانه است

مطلب از سير گلستان تنگدل گرديدن است

ورنه باغ دلگشاي ما درون خانه است

در گلستاني كه ميراب است چشم بلبلان

باغبان بيكارتر از سبزه بيگانه است

كار ما از پنجه تدبير مي گردد گره

گر چه اميد گشايش زلف را از شانه است

عمل از جمله اعراض است نه از جمله اجسام كه در ترازو توان نهاد، يا وصف آن بثقل و خفة توان كرد، پس سختن آن در ترازو چون درست آيد.

شيرخوار اصغر من يا ولدي يا ولدي

نورچشم تر من يا ولدي يا ولدي

غنچه اهل تو از سوز عطش گشته كبود

حرمله بر لب عطشان تو رحمي ننمود

رگ خون در عوض شير بحلق تو گشود

نوگل احمر من يا ولدي يا ولدي

نالهٔ بي كسيم چونكه رسيدت بر گوش

بهر زاري من زار كشيدي تو خروش

گل پژمرده من يا ولدي يا ولدي

غرقه در خون ز لب خشك تو گرديده دلش

نوگل نورس من يا ولدي ياولدي

بود اميدم كه هم آواي بمادر باشي

مونس و همدم و همراز بخواهر باشي

شمع محفل شب دامادي اكبر باشي

اي ز جان بهتر من يا ولدي يا ولدي

گل نشكفته من از چه شدي خارخسان

از چه رو رفته اي اي طاهر من سوي جنان

از غمت مادرزارت كشد از سينه فغان

مرغ بي بال و پر من ياولدي يا ولدي

نوك تير ستم حرمله كردت سيراب

شده  دل مادر محزون تو از غصه كباب

خواهران تو همه در غم تو ديده پرآب 

اي يگانه گهر من  يا ولدي يا ولدي

يوسف من شده از هجر تو مادر محزون

چون ببينم بدن نازكت آغشته بخون

كنم از اشك بصر دشت بلا را جيحون

اي تو نور بصر من ياولدي يا ولدي

موازين مختلف است: نفس و روح را ميزاني است و قلب و عقل را ميزاني، و معرفت و سر را ميزاني.

نفس و روح را ميزان امر و نهي است، و هر دو كفه آن كتاب و سنت. قلب و عقل را ميزان ثواب است، و هر دو كفه آن وعد و وعيد است. معرفت و سر را ميزان رضا است، و هر دو كفه آن هرب و طلب. هرب از دنيا بگريختن است، و در عقبي آويختن، و طلب عقبي بگذاشتن است، و مولي را جستن. همه چيزي تا نجويي نيابي، و حق را تا نيابي نجويي.

صانع صنعت گري كه در چمن از تو

سوسن اسود شگفت و لاله حمرا

طره سنبل ز تاب جعد تو پرچين

سوي تو نرگس گشاده ديده حق بين

روي شقايق ز جام شوق تو رنگين

معني توحيد تست لفظ رياحين

كز خط ريحان سبز مي‌شود افشا

گلشن ايجاد را ز حكم تو رونق

لاله به سير چمن ز وصل تو ملحق

گفتي چو ني بيا كه چون روزم خوش

چون روز همي درم مي‌دوزم خوش

تا روي چو آتشت بديدم چو سپند

مي‌سوزم و مي‌سوزم و ميسوزم خوش

در سر آنست ديده او در ديده‌وري عيان است، جان او در سر مهر او تاوان است، جان او همه چشم سرّ او همه زبان است، آن چشم و زبان در نور عيان ناتوانست.

صدف انسانيّت را چه بيني؟ آن در بين كه در درون صدف است آري چنين است و لكن ميدان كه نه در هر صدفي درو گوهر بود، چنانك نه در هر شاخي ميوه و ثمر بود، نه در هر چاهي يوسف دلبر بود، نه بر هر كوهي موسي انور بود، نه در هر غاري احمد پيغامبر بود، نه در هر دلي ياد دوست مهربان بود، نه در هر جاني مهر جانان بود، دلي كه درو ياد اللَّه بود در كنف رعايت و در خدد حمايت معصوم بود، جاني كه درو مهر جانان بود در بحر عيان غرقه نور بود.

«... وَاعْلَمْ، اَنَّ مالِكَ المَوْتِ هُوَ مالِكُ الحَياةِ، وَ اَنَّ الخالِقَ هُوَ المُمِيتُ، وَ اَنَّ المُفْنـِىَ هُوَ المُعيدُ....»; بدان كه در اختيار دارنده مرگ همان است كه زنـدگى رادر دسـت دارد و پديـد آورنده موجودات است. همو مى ميراند و نابود كننده هموست كه دوباره زنـده مى كند.

دانش و خواسته است نرگس وگل
كه به يك جاى نشكفند به هم
هر كه را دانش است، خواسته نيست
و آنكه را خواسته است، دانش كم