فايلستان

صفت آن مردانست كه كسب ظاهر ايشان را باز ندارد از ذكر اللَّه، ظاهرشان با خلق باطنشان در شهود اسماء و صفات حق، مرداني كه طلب ايشان را عديل، و ذكر ايشان را دليل. و مهر ايشان را سبيل، دنيا در چشم ايشان قليل. مرداني كه ذكر اللَّه ايشان را شعار، مهر اللَّه ايشان را دثار، درگاه لطف اللَّه ايشان را جاي و قرار، همتشان منزه از اغيار، جمال فردوسند وزين دار القرار، مغبوط مهاجرانند و محسود انصار، بر زمين همي روند و همي كند بايشان افتخار. رجال مرداني كه بر سرشان تاج و كلاه نه در دلشان جز دوستي اللَّه نه، در كوي دوست ايشان را رفيق و همراه نه، اذا عظم المطلوب قلّ المساعد، چه زيان دارد ايشان را چون در دنيا نفايه بازارهااند، قلب همه نقدهااند. عيب خواجگانند و ردّ همسايگان. لكن نامشان در جريده دوستان، بر داشتگان لطفند، و نواختگان رحمان، دلشان پيوسته بحق نگران، نشستنشان بر خاك، خفتنشان بر زمين، دستشان بالين، خانه‌شان مسجد، چه زيان دارد ايشان را اين فقر و فاقت چون بيك اشارت چشم ايشان جهانيان را باران دهند، و بيك نظر دل ايشان كافران را هزيمت كنند، و بيك اندوه دل ايشان جبرئيل را فرا راه كنند.

هر كه حق داد نور معرفتش

كاين باين بود صفتش

جان به حق تن به غير حق كاين

تن ز حق جان ز غير حق باين

ظاهر او به خلق پيوسته

باطن او ز خلق بگسسته

از درون آشنا و همخانه

وز برون در لباس بيگانه

راه اهل ملامتست اين راه

وز غرامت سلامتست اين راه

خيز جامي و خاك اين ره باش

هر چه داري به خاك اين ره پاش

آدمي موجودي جامع اين هر دو عالم است. چه تن وي نمونه اي از عالم خلق است و روحش از عالم امر. خداوند تعالي فرمود: «ويسالونك عن الروح قل: الروح  امردبي » روان آدمي در آغاز قبل از موجوديت ديگر موجودات در درياي حقيقت به عنايات ازلي شناور بود.و سپس به اصل خويش بازگردد و به سوي سرچشمه ي خويش شناگري كرده به درياي حقيقت باز گردد، در شرايطي كه استعداد پذيرش فيض هاي جلال و جمال را و انوار سرمدي را حاصل كرده باشد.

هو الاول والاخر والظاهر والباطن .

كه واقع جز ذات و شئون ذاتيه معبر به اسماى حسنى و صفات علياى او نيست([ . هو فى السماء اله وفى الارض اله ]) .

لذا اين فريق اهل تحقيق , قائل به حقيقت واحده ذات مظاهرند كه همان وحدت واجب الوجود است و حق مساوق وجود است .

وحدت حقه حقيقيه همان وجود صمد حق است و وجوب وجود صمد حق با وحدت مطلقه آن يكى است و اين وحدت مطلقه منزه از اطلاق و تقييد است . مطلق است اما نه اطلاق در مقابل تقييد كه خود تقييد است .

چشم حق بينش به ديدار فروغ طلعت دل آراى حتى يتبين لهم انه الحق از آيات آفاق و انفس روشن شد , مى يابد كه چون او حق است همه آثار صنع او حق است , زمين و آسمان حق است , ماه و خورشيد و ستارگان حق است , از ذره تا كهكشانها حق است , نظام هستى حق است , دولت او دولت حق است , و رسول او حق است , و كتاب او حق است , بعث و نشور حق است , صراط و ميزان حق است , و آنچه را كه حق فرمود حق است حق است كه سالك در اين مقام به اعتبارى , سفرى من الحق الى الخلق بالحق مى كند , چنانكه از آيات آفاق و انفس سفرى من الخلق الى الحق كرده است .

از رهگذر دوست، صبايي نرسيد

چشمم به وصال خاك پايي نرسيد

دردا كه ز درد ما كس آگاه نشد

فرياد كه فرياد به جايي نرسيد

اي درد، ز مرگ فكر درمان نكني

آزار دل شكسته حالان نكني

در جان، غم يار دارم آسان ندهم

اي محنت هجر، مردن آسان نكني

به هر كه عرضه دهم درد خويش مى بينم 

كه غرقه ام من و او در كنار مى گذرد

اي اهل درد را ز تو هر دم غمي دگر

نيش غم تو بر دل ما مرهمي دگر

دركوي تو كه درگه اهل سعادتست

از آب چشم اهل صفا زمزمي دگر

تر شد به آب جود تو خاك وجود ما

فرماي از ابر لطف برآ شبنمي دگر

از كاينات دنيي و عقبي دوعالم اند

بيرون ازين دوخاك درت عالمي دگر

بردار جام جم كه ببيني درو عيان

درزير خاك خفته به هر سو جمي دگر

جان مي دهم به باد و غمت مي برم به خاك

طوبي لمن يموت و في قلبه هواك

پاكي تو و ز پرده عزت تو را نديد

جز ديده هاي پاك خوشا ديده هاي پاك

هر شب به جست و جوي خيالت روان كنم

آب دو ديده تا سمك و ناله تا سماك

زاهد كجا و سوز دل من كه او ز زرق

پشمينه چاك كرد و من از شوق سينه چاك

زد شيخ نارسيده به عشق تو طعنه ام

ديوانه را ز سرزنش كودكان چه باك

خاطر مدار رنجه به فكر عيادتم

بادا سعادت تو اگر من شوم هلاك

جامي كه داد جان به غمت بهر اهل درد

بگذاشت يادگار غزل هاي دردناك

تو را چه غم كه به درد تو مبتلايي هست؟

مراست غم كه ندانسته اي وفايي هست

به آفتاب چرا تيغ مطلعم نكشد

مرا كه در نظر، ابروي دلگشايي هست

چه بسته اي ره پيغام، محرمان چو شدند

كبوتر حرمي، قاصد صبايي هست

به ديده، از مژه گلگون تر است هر خارش

به راه كوي تو، رند برهنه پايي هست

سماع خاطر شوريدگان به مطرب نيست

به وادي اي كه منم، ناله ي درايي هست

خراب مي كند آخر ز سيل گريه مرا

ميانه ي من و دل، طرفه ماجرايي هست