فايلستان

اختلاف بين اجسام، يا به دليل اختلاف در اعراض آنها است. چنانكه يكى گرم و ديگرى سرد است. يا اختلاف آنها در اثر صورتهايى است كه بر آنها افزوده مى گردد. چنانكه يكى جسم فلكى است و ديگرى جسم ارضى است! بنابراين، اختلاف آنها در اصل جسميّت نيست. زيرا، هر دو جسم اند امّا يكى جسم فلكى است و ديگرى جسم ارضى است. يكى جسمى است كه صورت فلكى بر آن افزوده شده و يكى جسمى است كه صورت ارضى بر آن افزوده شده؛ امّا، ماهيت جسم به عنوان يك ماهيّت تام در هر دو محفوظ است.

نفوس افلاك مجرد بوده و جهت انطباع ندارند،  و گويا قائل به اين قول خيال فلك را به حس آن و بر عكس الحاق نموده است؛ زيرا نشئه حسيه فلك داراى لطافت است و خيال فلك در تمام جسد آن سريان دارد.

هيچ جسم فلكى علّت فلك ديگر نخواهد بود چون فعل جسم بصورت آن است نه بمادّه آن براى اينكه وجود بالفعل جسم بصورت است. صورت كه قائم بماده باشد- صورت نوعيه و جسميّه- فعل آن بوساطت ماده- بمشاركت وضع- انجام‌پذير است آتش چيزى را گرم مى‌كند كه ملاقى با جرم آن يا مقابل جرم آن باشد صورتى هم كه قوام بمادّه ندارد مانند نفس ناطقه در صدور فعل نيازمند بمادّه- مشاركت در وضع- است وگرنه مفارق از مادّه خواهد بود نتيجتا نفس نخواهد بود پس صدور فعل از جسم بمشاركت وضع است. جسمى كه علّت جسم ديگر باشد ابتدا علّت اجزاء- ماده و صورت- آن است مادّه و صورت چون جسم نيستند فاقد وضع‌اند پس عليت جسمى براى جسم ديگر ممكن نيست.

فلكيّات را اصوات شگفت انگيز و نغمه هاى غريبى است كه خردها از شنيدن آن به حيرت مى افتند و روان از آنها به تعجّب مى آيد. و از فيثاغورث (رياضى دان و حكيم غيرمشّائى و عارف) حكايت كرده اند كه روان او به جهان برين عروج كرد و به يارى پاكى و درخشندگى روان و هوشمندى دل خويش نغمه هاى افلاك و اصوات حركات كواكب را شنيد; و سپس كه به حال نخستين بازگشت و قواى بدنى را به كار گرفت الحان و نغمه ها را بر بنياد همان آوازهاى آسمانى مرتّب و دانش موسيقى را تكميل كرد.

دريـا بـه محيـط خـويـش مـوجـى دارد

خس پندارد كه اين كشاكش با اوست

امام كاظم (ع) در صحيح معمر بن خلاد مى‌فرمايد: گاهى خواب مى‌بينم و آن را تعبير مى‌كنم؛ خواب را به همان گونه‌ئى كه تعبير كنى صورت مى‌گيرد.

عدل‌ خداوند مقتضي‌ است‌ كه‌ افعال‌ او جز بر وجه‌ صواب و مصلحت‌ نباشد و حكمت‌ او اقتضا مي‌كند كه‌ همه‌چيز در عالم‌ براي‌ خير انسان‌ و رعايت‌ مصالح‌ بندگان‌ باشد. عالم‌ به‌ عبث‌ آفريده‌ نشده‌ است‌ و هر چيزي‌ در عالم‌ به‌ وجود علم‌، تدبير، مشيت و عنايت‌ دلالت‌ مي‌كند. همه‌چيز در عالم‌ متوجه‌ به غايات‌ پسنديده‌ و مطلوب‌ است‌.

گويد: به أبو الحسن اول (امام كاظم (ع)) گفتم: سرشتن چيست؟ فرمود: آفرينش است، به جز ما خاندان كه خدا ما را از همه ده طينت بهشتى و زمينى آفريده و از هر دو روح در ما دميده با هم، وه چه پاكيزه است. و ديگرى از ابى الصلت روايت كرده كه فرمود: گل بهشت پنجگانه:

۱- بهشت عدن ۲- جنَّة المأوى ۳- جنَّة النعيم ۴- فردوس ۵- بهشت خلد.

و گِل پنجگانه زمين:

۱- مكه ۲- مدينه ۳- كوفه ۴- بيت المقدس ۵- حائر امام حسين (ع

جوهر جام جم از طينت كاني دگر است

تو توقع ز گل كوزه‌گران مي داري

براي نار، يك طبقه است و كرۀ نار به تبع حركت فلكي كه با آن مماس است‏‎ ‎‏حركت مي كند و تبعيت آن را در حركت از حركت «ذوذنب» كشف كرده اند؛ زيرا از‏‎ ‎‏اينكه ديده مي شود كه كوكب ذوذنب طلوع نموده و غروب مي كند و گاهي در يك‏‎ ‎‏جاي آسمان است و گاهي در جاي ديگري از آن است، معلوم مي شود كه دخان هم‏‎ ‎‏حركت مي كند و بايد حركت دخان به تبع حركت كرۀ نار باشد، بنابراين كرۀ نار به تبع‏‎ ‎‏فلك حركت نموده و حركت فلك باعث حركت كرۀ نار، كه مجاور با اوست، مي شود.‏نار را اصل اصيلي از عناصر دانسته اند.