فايلستان

اى دل هواى خويش بنه در هواى دوست از ماه برتر آيى و از عرش بگذرى احسان به خلق كن نه پى اجر آخرت خواهى به آستانه جنّت قدم زنى شرمنده باد « الهى » از اين پند بى‏ خلوص من گمرهى چه گونه شوم رهنماى دوست .

نيّت در لغت به معناى قصد ، تصميم ، اراده ، آهنگ و عزم است .كليه حركات و سكنات انسان و آنچه كه اعضا و جوارح آدمى انجام مى‏دهند ، ريشه در نيّت و قصد انسان دارد .انسان تا مقصدى را در نظر نگيرد ، وعزم خود جزم نكند به دنبال آن حركت نخواهد كرد و عاملى جز نيّت براى حركات اعضا و جوارح به سوى هدف وجود ندارد .وجود نيّت ، محرّك و عدمش بازدارنده آدمى است . اگر انسان نيّت كند و نسبت به امرى تصميم بگيرد ، به سويش حركت كرده و براى رساندن خود به آن با تمام وجود به فعاليت مى‏پردازد و چون قصد و تصميم نداشته باشد ، عاملى جز عامل جبر ، او را حركت نخواهد داد ، و وقتى جبر در كار باشد ، حركات انسان و حتى هدفى كه عامل اجبار ، انسان را به آن مى‏رساند ، كم‏ترين ارزشى نخواهد داشت ؛ پس با نبودن نيّت و دور بودنِ عامل اجبار ، انسان به سوى چيزى كه نيّت ندارد ، حركت نمى‏كند . هدف هرچه ارزشش بيش‏تر باشد به تناسب آن ، ارزش نيّت بيش‏تر خواهد شد و وقتى نيّت از هدف ، كسب ارزش كند ، بدون شك عملى كه بر مبناى آن نيّت انجام مى‏گيرد ، از ارزش آن نيّت كسب ارزش مى‏نمايد . در حقيقت ارزش هدف و نيّت و عمل به هم وابسته است و بين اين سه واقعيت رابطه مستقيم برقرار است .هدف ، هميشه مولّد نيّت ، و نيّت ـ در صورت آماده بودن زمينه ـ مولّد عمل است . بدون هدف و مقصد ، نيّتى در قلب پديد نمى‏آيد و بدون نيّت ، عملى از انسان صادر نمى‏شود .

سپاس و ستايش مبدعي راست،كه سخن پاك و سخندان و سخنگوي را ابداع كرد،و حمد و مدح مخترعي راست كه به پرتو نور اين دو شريف صورت و مايه را اختراع كرد نگارگر وجود را،و آن طبيعت كلي به واسطه اين صورت و مايه بجنبانيد، نگارپذير وجود را و آن جسم اعظم بود در سه بعد طول و عرض عمق جلوه گر كرد و پس از سخندان كل علت دهر ساخت و از سخنگويان پاك علت زمان، بعد از آن هفت پدر علوي را و چهار مادر سفلي را تنقيت كرد، و پس به وسائط اين هفت و چهار سه نوع فرزند در زيراين گنبد خانه تربيت كرد، چون صد هزار عالم از آن اخص مواليد را از خدر غيب و حجر امر به صحرا آورد، و آن جوهر انسان بود  و پس از براي تقويت و تنقيت، پيش بر آن نازنينان كه در مشيمه اول الفكر آخر العمل بودند صد هزاران پرده آويخت ميان ايشان و ميان كلمة الحق، پس دفتر لاابالي و قد خلقكم اطوارا بر ايشان خواند، تا ميان جمال و نفخت فيه من روحي و كمال روحا من امرنا، حاجزي از حدوث، و حايلي از حروف بساخت، و چهار مرتبه نفس را در چهار دركه طبايع بازداشت.  اول نفس روينده، و آن شهواني است دوم نفس جوينده، و آن حيواني است سيوم نفس گوينده، و آن انساني و چهارم نفس شوينده، و آن رباني است، و ميان اين روندگان الهي مدارج و معارج نامتناهي ساخت، مؤكد اين آيت كه انظركيف فضلنا بعضهم علي بعض الايه، تا بعض سالكان از نقش نفس در گذشتند  و حمال و جمال كلمه شدند، و بعضي اسبان اسباب بساختند و تاختند، و چون الف كه هيچ ندارد و از آن خط خطابشان نيامد تا آنها كه در زير پرده صورت مانده، بودند حادث و محدث گفتند، و آنها كه مثقله ظاهر بر قدم داشتند قدم حروف را گمان بردند، و آن سخن پاك خود محيط بر ازل و مدرك بر ابد، آنها كه وراء حجاب بودند  و آن الواالعزم انبياء بودند، با نور كلمه متحد شدند، و آنها كه در نظاره جمال مخدرات پرده شان رقيق تر آمد، و آن اهل تحقيق و اوليا بودند و از نور كلمه اقتباس مي كردند، و آنها كه از پس پرده رنگ به رنگ، در نقش پرده نظاره مي كردند، آن شعرا بودند.  انبيا را جمال از عالم كلمه عين او آمد، و اوليا را مجال در ميدان نطق صفت او، و شعرا را تك و پوي در آشيان كلمه قول او، صورت آن همه يكي، وليكن سه به حكم واسطه، ازين شراب خانه قدم صفو خم نصيب ملك و انبيا كرد، و ميانه نصيب اصفيا و اوليا داد، و به آخر قسم حكما و شعرا، كه ايشان از آن خلقانها آستين بودند و از آن آسمانها زمين، و چون در سنت كرام اين بود كي: وللارض من كاس الكرام نصيب، ايشان را از آن جرعه بي بخش نكردند، تا اين حكماء شعرا به تجرع جرعه ايشان عمر ثاني و ذكر باقي به دست آوردند، چنانكه اول از سخن پاك پيدا آمده اند بآخر به سخن پاك بازگردند، تا منه بدأواليه يعود درست آيد پس به ترتيب انبيا و تقويت اوليا حاجت بود كه اطفال بودند و ناتمامان را دايگان بايند و بي مونسان را همسايگان، تا به مراعات و مدد ايشان تمام روند، تا به عالم كمال ناقص نروند، و طعنه كما خلقناكم اول مرة نشنوند،از آن كه خود مدرك بينش، و محرك آفرينش خبر داده است، كه اذا مات ابن آدم ينقطع عمله الاعن ثلاث: صدقة جارية، و علم ينتفع به الناس، و ولد صالح يدعوا له بعد موته معني خبر چنان باشد كه چون جوهر آدمي زاد را از لباس آب و خاك مجرد كنند، و پنج جاسوس نفساني او را در زندان عدم محبوس كنند، و چهار ميخ جسمانيش را به چهار معدن، باز فرستند، خاكش را به خاك رسانند اما پاكش هنوز به پاك نرسيده باشد، بو كه موقوف زادي و مركبي مانده باشد كه دستش از همه دست آويزها كوتاه كرده باشند، مگر از سه چيز: صدقه جاريه، يا خواني آراسته كه مدد قوت و قوت اخوان، باشد. و علم ينتفع به، يا نوري ناكاسته، كه در ظلمات (حدوث)، او را و ديگران را چشم و چراغ جان باشد.

حاصل اندر وصل چون افتاد چون شـدي بر بـام‌هاي آسـمـان سرد باشد جستجوي نردبان

مرد گشت دلاله به پيش مرد سرد سرد باشد جستجوي نردبان سرد باشد جستجوي نردبان

چرخ بر هم زنم ار غير مرادم گردد من نه آنم كه زبوني كشم از چرخ فلك

تو مكن در يـك نفـس، طاعـت رها و به طـاعـت عمر خـود مـي‌بـر آري طاعت آن‌گه ارزش مي‌يابد كه نظر حق را به سوي تو جلب كند.پس منه طاعت، چو كردي، بر بها بـه سـر تـا سـليـمـان بـر تـو انـدازد كه نظر حق را به سوي تو جلب كند.

حصول انوار در قلب، ابتدا به شكل چراغي و بعد شعله و بعد كوكب،بعد قمر، بعد شمس و سپس به صورت برقي مي باشد و يكي از آيات كريمه «الله نور السموات و الارض» شرح اين مراحل است كه شخص مشكوتي مي شود كه در آن زجاجه اي است كه قلب باشد و در نهايت قلب ذكر را به روح خود مي سپارد.

مي كند عشق گران تمكين، سبك جانانه را

شمع مي گردد در اينجا گرد سر پروانه را

كعبه را ده روز در سالي بود هنگامه گرم

موسم خاصي نباشد زاير بتخانه را

عشق عالمسوز دل را از زمين گيري رهاند

سوختن شد باعث نشو و نما اين دانه را

همچو مسجد چشم بر راه چراغ وقف نيست

باده روشن چراغان مي كند ميخانه را

تشنه چشمان را نسازد سير الوان نعم

نيست از كيفيت مي نشأه اي پيمانه را

از جگرداري گل بي خار گردد خارزار

از نيستان نيست پروا جرأت شيرانه را

اين زمان رطل گران من بود هر قطره مي

مي كشيدم من كه چون مينا به سر ميخانه را

از جمال حور و غلمان چشم حق بين بسته اند

زال دنيا چون فريبد همت مردانه را؟

خون رحمت را نهال خشك مي آرد به جوش

مي كند تر دست، زلف يار آخر شانه را

با طلب مطلوب را همخانه مي يابيم ما

نور شمع از جبهه پروانه مي يابيم ما

در غريبي، آشنا از آشنا هرگز نيافت

لذتي كز معني بيگانه مي يابيم ما

مي توان از نقطه اي دريافت صد طومار حرف

تار و پود دام را از دانه مي يابيم ما

موشكافان را نمي گردد صف مژگان حجاب

پيچ و تاب زلف را از شانه مي يابيم ما

مرغ زيرك درنمي يابد ز دام زير خاك

اين خطر كز سبحه صد دانه مي يابيم ما

از بلند و پست عالم آنچه مي آيد به چشم

چون صف مژگان به يك دندانه مي يابيم ما

از گشاد سينه مي بخشد خبر روي گشاد

وسعت ميخانه از پيمانه مي يابيم ما

چشم حق بين را نگردد كثرت از وحدت حجاب

نه صدف را گوهر يكدانه مي يابيم ما

دام در صيد دل ما بي گناه افتاده است

اين گره در كار خود از دانه مي يابيم ما

روي گردآلود خاك از سيلي طوفان نيافت

اين صفا كز گريه مستانه مي يابيم ما
 

افغان كه نيست سوخته اي در بساط خاك

كز قيد سنگ خاره برآرد شراب ما

جز ديده سفيد درين تيره خاكدان

صبحي دگر نداشت شب انتظار ما

شد توتيا و آب ز چشمي روان نكرد

در سنگلاخ دهر دل شيشه بار ما

ز آزادگي چو سرو درين بوستانسرا

ايمن ز برگريز بود نوبهار ما

ما را ز بخت سبز چه حاصل، كه از بهار

داغ است قسمت جگر لاله زار ما

مهد صدف سفينه طوفان رسيده اي است

از آبداري گهر شاهوار ما

از وحشت است طاقت ما بي قرارتر

با ابر همركاب بود كوهسار ما

رنگي ز گوهر تو نداريم، گر چه هست

دلچسب تر ز گرد يتيمي غبار ما

كثرت حجاب ديده حق بين ما شده است

در گرد لشكرست نهان شهسوار ما