اين اصطلاح عرفانى است و گاه به اهل كشف و شهود كه علم آنها به توحيد ذات و صفات از راه كشف و شهود است اطلاق كنند كه بزبان اقرار كنند و بدل تصديق و اين اقرار و تصديق بطريق كشف و عيان بود نه بطريق استدلال و برهان و نه بطريق سمع و حس.
تواضع قلبى، مطلق تواضع اعم از آنكه مظهر آن دل باشد يا جوارح و يكى از صفات ممدوحه است بويژه تواضع در برابر حق و عدالت و در برابر آفريننده جهان.
در نقلى، آمده است كه فرمودند: «مرگ، از شما آغاز نشده و به شما نيز پايان نخواهد يافت.چنانچه اين دوست شمابه سفرمى رفت، از شمادورمى شد، اكنون بپنداريد كه به يكى از سفرها رفته. اگر او باز نگردد (كه نخواهد آمد) شما به سوى او خواهيد رفت».و البته ترديدى نيست كه اين سفر، جز كوچ زيباى يك پرنده مهاجر نيست; كوچى كه از جانب دنياى ديگر هدايت شده: «وَ تَرَحَّلوُا فَقَدْ جُدَّبِكُمْ»; از دنيا كوچ كنيد كه براى كوچ دادنتان تلاش مى كنند. ونيز مهاجر، هر آن به انتظار نشسته است; چرا كه: «الرَّحيلُ وَ شِيكٌ»; كوچ كردن نزديك است. و اين انتظارى است كه هر «آنِ» آن، يك عمر است به قدر سرعت يك «آن»: «وَ اِنَّ غايةً تَنْقُصُها اللَّحْظَةُ»; آنات و لحظاتى كه در قالب ساعات، روزها، ماه ها و سال هاى عمر آدمى، شتابان در حركت است و به پيش مى رود; كه فرمود: «فَاِنَّ غَداً مِنَ الْيُومِ قَريبٌ. ما اَسْرَعَ السّاعاتِ فى اليَوْمِ، وَاَسْرعَ الاَيّامَ فِى الشَّهْرِ و اَسْرَعَ الشُّهُورَ فى السَّنَةِ، وَ اَسْرَعَ السِّنينَ فِى الْعُمرِ»; فردا به امروز نزديك است. وه كه چگونه ساعت ها در روز، و روزها در ماه، و ماه ها در سال، و سال ها در عمر آدمى شتابان مى گذرد!
«مرگ» حركتى حتمى و مستمر از دار مَمّر به سوى دارمَقّر است: «الدُّنيا دارُ مَمَّر لا دارُمَقَرٍّ» و حركتى است كه با هر نَفَس، انسان را به سوى خود مى خواند: «نَفَسُ المزء خُطاهُ اِلى اَجَلِهِ» حركتى كه پرده از پيوند لحظه ها با زندگانى كوتاه دنيوى برمى دارد: «وَ اَنَّ غايَةً تَنْقُصُها اللَّحَظةُ» زندگى كوتاهى كه گذشتن لحظه ها از آن مى كاهد.
مرگ، نشانى از هستى مقيّد انسان و هستى مطلق الهى دارد; هستى لِلّهى و الى اللّهى; هستى اى كه ريشه در مُلك و ملكوت دارد و به هُلك و هلاكت منتهى مى گردد; يعنى كه مرگ ـ در واقع ـ نشان هستى انسان است و البته علامتى بر جوهر و حقيقت الهى انسان; حقيقتى پيوسته و وابسته به مبدأ هستى بخش.
در اين وادى است كه نورِحق تجلى مى‌كند و انسانيتِ انسان را به انسان مى‌نماياند و آن چه را كه او بايد در پى‌اش باشد و جست‌وجوگرانه، از زوايا، اثرگذارى، سعادت‌آفرينى و فرد و جامعه‌سازى آن آگاهى به دست آورد، با زبان فطرت و وحى بر او آشكار مى‌سازد و به او درك و قوه تميز مى‌دهد كه چسان مرز حيوانيت و انسانيت را باز شناسد و از حيوانيت دور و دورتر و به انسانيت نزديك و نزديك‌تر شود و روح و روان خود را به زيباييهاى آن بيارايد و در زير بارش ارزشهاى انسانى - الهى، روزگار بگذراند.
همه موجودات عالم به حكم ﴿و قضى ربّك اَلاّ تعبدوا اِلاّ ايّاه﴾ به عبوديت و يگانگى خداوند اقرار دارند و همه او را عبادت و ستايش مى كنند و روز و شب پيوسته طالب و جوياى او هستند.
«الفوت انقطاع عن الحق و الموت انقطاع عن الخلق» ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ هر چه غير حق است فانى است و قهرا عبد نبايد بدان دل بندد و خود و اوصاف او هم فانى است و بدان دل نبايد بست و آنچه باقى است ذات حق است و براى نيل بمطلوب حقيقى و وصول بحق بايد ترك دنيا و اوصاف و ذات خود كرده و همه را هيچ انگارد و خود را فراموش كرده و محو ذات الهى گردد و فانى در ذات شده تا وصول حقيقى حاصل شود و بايد ترك سر كند كه بمحبوب واصل شود.
فلك ثوابت مانند يك هندوانه بزرگ فرض مى‌شود كه داخل آن يك هندوانه كوچك كه زمين ماست فرض مى‌شود به نحوى كه مركز كره كوچك، مركز همان كره بزرگ باشد. سپس كره ديگرى كه محاط كره بزرگ و بر كره كوچك محيط است فرض مى‌شود كه آن فلك ستاره است و او نيز به تبع كره بزرگ حركت مى‌كند و چون ستاره گاهى از ما دور و گاهى به ما نزديك مى‌شود؛ لذا فلك ستاره هم فلك ديگرى دارد كه مركز آن خارج از مركز زمين ماست و هنگامى كه ستاره در طرف بالاى آن قرار مى‌گيرد از ما دور است و وقتى در طرف نزديك به محيط آن واقع مى‌شود به ما نزديك است.