سپاس خدايي كه سايه نعمت‌هايش گسترده و پيمانه‌هاي جود و كرمش لبريز است؛ به مدد او خواهنده آرام گيرد و به فضلش خواهش‌ها به خانه مقصود رسند و سلام و درود او بر فرستاده برگزيده‌اش به سوي خلايقِ دور و نزديك و سركش و فرمانبر و بر اهل بيت كريم و ياران شهيرش باد. همان‌هايي كه راهنمايان خلقند و پيشوايان اسلام؛ درودي پيوسته، مادامي كه ابرها ببارند و گياهان سبز شوند.
بانگ بيدارى صلاى رحيل بلنداست . هان اى دل غافل !از خواب برخيز و مهياى سفر آخرت شو : [فقد نودى فيكم بالرحيل] صداى رحيل و بانگ كوچ بلنداست . عمال حضرت عزرائيل در كارند و تو را دره ركن به سوى عالم آخرت سوق مى دهند.
عناصر و افلاك و اشباح و ارواح وغيب و شهود و پايين و بالاى آن, كتاب هاى الهى و صحيفه هاى مكرّم ربوبى و نوشته هايى است كه از آسمان احديت نازل گشته است, و هر مرتبه اى از مراتب و هر درجه اى از مدارج كه در سلسله طولى و عرضى واقع است, آياتى است كه براى گوش هاى اهل يقين خوانده شده است.
در سلسله هستى, هر كسى را جايگاهى است و اين جايگاه ها نشان از ظرفيت هاى وجودى آنها دارد:( و ما منّا الا له مقام معلوم). بنابراين عبور از يك جايگاه و ورود به جايگاهى بلند مرتبه تر, جز از راه افزايش ظرفيت وجودى, شدنى نيست كه آن نيز حركتى در جوهر مى طلبد و راه و رسم ويژه خود را دارد و از طريق اعتبار و مجاز يا وضع و قرارداد, چنين ارتقاى رتبه اى امكان پذير نيست.
غايات دنيوي ـ معنوي حكمت، مقام «كن» است. مقام «كن» همان مقام امر الهي است كه انسان با تحقق و عينيت بخشيدن به آن در وجود خود، هر موجودي را به هر مشيّتي كه اراده كند، ايجاد يا دگرگون مي كند.
فللفرق بينها و بين الخيالية الصرفة موازين يعرفها ارباب الذوق و الشهود بحسب مكاشفاتهم كما انّ للحكماء ميزانا يفرق بين الصواب و الخطاء و هو المنطق.
پس براي فرق انداختن ميان صواب و خيال‌هاي صرف موازيني وجود دارد كه ارباب ذوق و شهود به تناسب مكاشفات با آن آشنايند؛ چنان كه براي تمايز صواب از خطا ميزاني دارند كه آن منطق است.
و اعلم أنَّ المتّبع في المعارف الالهية هو البرهان أو المكاشفة بالعيان كما قال تعالي: «قُلْ هاتُوا بُرهانَكُم ان كُنتُمْ صادِقينَ» (البقره: ۱۱۱) و قال تعالي «وَ مَنْ يَدْعُ مَعَ اللّهِ الها آخَرَ لا بُرهانَ لَه بِهِ» (المؤمنون: ۱۱۷) و هذا البرهان نور يقذفه اللّه في قلب المُؤمن.
و بدان كه در معارف الهي تنها از برهان و مكاشفه عيني بايد تبعيّت شود است؛ چنان‌كه خداوند متعال مي فرمايد: «قل هاتوا برهانكم ان كنتم صادقين» و مي‌فرمايد: «من يدع مع اللّه الها آخر لا برهان له» و اين برهان همان نوري است كه خدا در قلب مؤمن مي افكند.
نفس همان روحى است كه علوم، صنعت‌ها، اخلاق، و اهداف متفاوتى را در خود جمع كرده است. بنابراين، يقين داشته باش كه نفس دفترى روحانى و لوحى ملكوتى است كه حقايق در درون آن، مانند تراكم صورت‌ها در هيولاى جسمانى متراكم نمى‌شوند.
آفريدگانِ «مينو» (آفريدگان در حالت غير محسوس و روحاني) را پيش از درآمدن به صورت «گيتي» (به صورت محسوس و جسماني)، نخست به شكل «اخگر آتشي» آفريد كه اين صورت خود برخاسته از روشني بي آغازِ (نور ازلي) اورمزد است . همچنين آمده است كه اورمزد آت را از دل خويش آفريد و نور آن را از نور ازلي خلق كرد . جنس آتش همچون آسمان و فلز و باد، نر به شمار آمده است . گفته شده كه آتش در همة آفريدگان وجود دارد: در آسمان به صورت نور خورشيد و روشنانِ ديگر و نيز به صورت برق؛ در زمين نيز گرمي آتش است كه ريشه‌هاي درختان و چشمه‌هاي آبها را زنده نگاه مي دارد. بدن گيومرث (نمونة نخستين و مِثالي بشر كه اولين زوج بشر از او پديد آمده است) و گاوِ ايْوداد (نمونة نخستينِ چارپايان) از زمين، ولي نطفة آنان از آتش بود .
در روايات و داستانهاي اسلامي نيز نام سه تن آمده است كه در پي آب حيات رفته‌اند. دو تن از ايشان از آن آشاميده و زندگي جاودان يافته‌اند و يكي ناكام بازگشته است: الياس، خضر و اسكندر ذوالقرنين . خضر را در كنار اسكندر دارد. مي گويد: پس از لشكر راندن اسكندر به مغرب، وي آوازة «آب حيوان» را شنيد كه در ژرفاي تاريكيهاست؛ و بر آن شد كه بدان ره پويد و بهره برگيرد. پس ده هزار بارگي همراه با توشه موردنياز بر گرفت و با دو «مُهره» كه چون در شب تيره آب بيند، چون آفتاب بتابد، يكي را خود برداشت و ديگري را به خضر داد كه راهنماي او بود. آن دو روانه شدند، ولي بر سرِ دوراهي، اسكندر خضر را گم كرد. خضر به درون تاريكي فرو رفت و آب حيات را يافت و سر و تن با آن بشست و «بخورد و بياسود و برگشت زود» و «سكندر سوي روشنايي رسيد».