مقصود از «ارضين سبع» (زمين‌هاى هفت‌گانه- چنانكه در ادعيه آمده) هفت كره‌اى است كه پيرامون خورشيد قرار دارند: زمين، زهره، عطارد، مريخ، مشترى، زحل، اورانوس. «سماوات سبع» (آسمان‌هاى هفت‌گانه) هوا يا بخارهايى هستند كه هر يك از اين كرات را احاطه كرده‌اند.
جهان از سيزده كره به هم پيوسته تشكيل گرديده، نُه فلك علوى و چهار عنصر سفلى. زيرين همه، كه در وسط عالم قرار دارد، كره زمين، سپس كره آب كه نيمه تمام است و صرفاً سه ربع زمين را احاطه كرده. سوم كره هوا، چهارم كره نارى، كه چهار عنصر اصلى عالم سفلى تشكيل يافته: خاك، آب، هوا و آتش. سپس افلاك تسعه قراردارندبترتيب: فلك قمر، فلك عطارد، فلك زهره، فلك شمس، فلك مريخ، فلك مشترى، فلك زحل، فلك ثوابت (ستاره‌هاى در حال ركود)، فلك اطلس يا فلك‌الافلاك، كه چرخش روزانه تمامى افلاك به چرخش فلك‌الافلاك بستگى دارد. انگار ديگر افلاك، هر يك حركت خود را در مدار خويش انجام مى‌دهد ... ولى همگى در درون فلك‌الافلاك قرار دارند.
تن آدمى همچون ساحل و هستى و جهان آفرينش دريايى است كه فيض وبخشش الهى و اسماءِ الهى همچون باران به حكم ﴿علّم آدم الاسماء كلّها﴾خداوند بر بندگان خود مى بارد.
به سبب كثرت تجلّيّات هر لحظه انسانهاى بى شمارى از اين درياى هستى پيدا مى شوند و پا به عرصه وجود مى گذارند و با وجود خيزش اين همه موج، يك قطره آب از درياى وجود كم نمى شود. زيرا ﴿ولو انّما فى الارض من شجرة اقلام و البحر يمدّه من بعده سبعة ابحر ما نفدت كلمات الله﴾
هستى و وجود انسان مانند دريا است كه نطق و سخن ساحل و كناره آن مى باشد و حروف و كلمات مانند صدف هايى هستند كه در درياى وجود بدست مى آيند همچنين حقايق اشياء و معارف الهى كه دانش دل محسوب مى گردند، مانند گوهر و مرواريدى است كه از صدف بيرون مى آيد.
هستى انسان و صفات و اعمال او همه متعلّق به خداست و انسان هيچ چيزى از خود ندارد زيرا كه او ممكن الوجود است و وجود ممكن، تجلّى حقّ است به صورت او.
فقر «حقيقت فقر نيازمندى است.زيرا بنده همواره محتاج است، چه مملوك به مالك خود نياز دارد و غنى مطلق در حقيقت حق است و فقير صفت براى عبد است، فقر واقعى، فنا فى اللّه است كه اتحاد قطره با دريا خواهد بود».
«استمرار وجود در زمان هاى مقدّر و غير متناهى در گذشته است، ازلى، وجودى كه وى مسبوق به عدم نيست، بى آغاز»
اگر آيينه دل را زدوده است
چو خود را بيند اندر وى چه سود است
ز رويش پرتوى چون بر مى افتاد
بسى شكل حبابى بر وى افتاد
جهان و جان بر او شكل حباب است
حبابش اوليايى را قباب است
زعكس خال او دل گشت پيدا
و يا عكس دل آنجا شد هويدا
دل اندر روى او يا اوست در دل
به من پوشيده شد اين كار مشكل
اگر هست اين دل ما عكس آن خال
چرا مى باشد آخر مختلف حال