فايلستان

جهان همه خداي راست، هم مشرق كه كعبه سوي آنست، هم مغرب كه بيت المقدس سوي آنست. چنانك فرمايد او را فرمانبردارم و گردن نهادم.يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلي‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ راه نمايد او را كه خواهد براه راست و دين پاك و كيش پسنديده و قبله حق.

دنيا سراي اندوه است. از اين رو آن كس كه در طلب دنيا شتاب كند، خويشتن را به رنج اندر انداخته است و آن كس كه در طلبش درنگ روا دارد، يارانش را به رنج افكنده.

جَهلٌ، و كاهلي و خامي را خرسندي مخوان كه نقشِ عالمِ حدوث در كارگاه جبر و قدر چنين بسته‌اند كه تا تو دربست و گشادِ كارها ميانِ جهد نبندي، ترا هيچ كار نگشايد.

دلائل قدرت و شواهد فطرت او جلّ جلاله يكي آسمانست كه در هوا بقدرت معلّق بداشت و مر آن را ببروج و ستارگان بياراست و بنگاشت، ديگر زمين است كه بر سر آب بي‌حجابي بداشت وز آب نگه داشت. آسمان بامر خود گردان كرد زمين بجبر و قهر خود بساط و ميدان كرد، گردش اندر آسمان بامر و جبر او، آرام اندر زمين به اسر و قهر او، آسمان محدث اندر وي عرض گردش زمين محدث، اندر وي صفت آرامش. اين جمله بتقدير خداوند قدير پاك دانش. روزي بيايد كه آسمان درنوردند، بروج فلك فرو گشايند خورشيد از مركز خود درافتد، ماه از جاه خود معزول شود، جرم منوّر مكوّر گردد حمل را عمل نماند، ثور را دور نبود، اجزاء جوزا از هم جدا شود، سرطان از اوطان خود جدا گردد، اسد را در روش سد قهر پيدا آيد، سنبله از سلسه برون آيد، خزّان ميزان دست از نگه داشت وي بكشند، عقرب از سيرا بعد و اقرب باز رهد، قوس را حركت و قوس نماند، جدي را جري قاصر شود، دلو از علو بسفل افتد، حوت را قوت بقا نماند. چون اين جمله را بعد از نشر آن طي كنند عزت اهل ايمان آشكارا شود، عالم بنور الهي منوّر گردد، فردوس از نقاب بيرون آيد، بجاي ستارگان رويهاي مؤمنان بود، بجاي ماه چهره انبياء و رسل بود، بجاي خورشيد جهان‌افروز جمال و كمال آن مهتر عالم و سيّد ولد آدم بود، آن روز خبرها عيان گردد، وعدها نقد شود، ابر لطف باران كرم ريزد.

 آب و خاك را با لم يزل و لا يزال چه آشنايي، قدم را با حدوث چه مناسبت، حق باقي در رسم فاني چه پيوندد، ماسور تلوين بهيئت تمكين چون رسد؟! او جل جلاله فردا چون ديدار دهد بعطا دهد نه بسزا دهد، سزاوار ديدار او نيست هيچ چشم، سزاوار گفتار او نيست هيچ گوش، سزاوار معرفت او نيست هيچ دل، سزاوار راه او نيست هيچ قدم سزاوار طريق او نيست.

بس نماند كه آنچه خبر است عيان شود، خورشيد وصال از مشرق يافت تابان شود، آب مشاهدت در جوي ملاطفت روان شود، قصه آب و گل نهان شود، دوست ازلي عيان شود، تا ديده و دل و جان هر سه بدو نگران شود.

 رَفِيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ رافع الدرجات للعصاة بالنجاة و للمطيعين بالمثوبات و لذوي الحاجات بالكفايات و للاولياء بالكرامات و للعارفين بالمراقبات و المنازلات.

بردارنده درجات بندگان است، هر يكي را بر مقامي بداشته و هر كسي را آنچه سزاست بدو داده. عاصيان را نجات، مطيعان را مثوبات، خواهندگان را كفايات، اوليا را كرامات، عارفان را مراقبات و منازلات. درجات مؤمنان و دوستان يكي امروزست يكي فردا، امروز بعلم و ايمان.

اي شمع نمونه‌اي زسوزم داري

خاموشي و مردن رموزم داري

داري خبر از سوز شب هجرانم

آيا چه خبر ز سوز روزم داري

دردانهٔ درياي حقيقت درد است

درد است كه ميزان عيار مرد است

اي خاك ره يار، عزيزش مي دار

اين طفل يتيم اشك، غم پرورد است
 

هست ميزان عبارت از معيار

پي تشخيص پايه و مقدار

تا بسنجند قدر اشيا را

صورتش مختلف بود ما را

ز اختلاف حقايق اعيان

وضع ميزان شود مناسب آن

در قيامت نهند ميزان را

سختن قدر و قيمت انسان را

تا بسنجد كم و زياد همه

عمل و علم و اعتقاد همه

روز بازار حشر، اين ميزان

نيست جز فرد كامل انسان

تا ازو مر تو را چه مايه رسد

در موالات او چه پايه رسد

قرب و بعد تو از طريقت او

عدم اقتفا به سيرت او

هست نقص وكمال ذات تو را

حسنات است و سيئات تو را

پس نبي و وصي در امّت خوبش

هست ميزان معدلت انديش

لاجَرَم گفته اند آلِ رَسول

محك امتحان رد و قبول

كه موازين معدلت ماييم

كاشف قدر و منزلت ماييم