فايلستان

خيزيد عاشقان كه سوي آسمان رويم

ديديم اين جهان را تا آن جهان رويم

ني ني كه اين دو باغ اگر چه خوش است و خوب

زين هر دو بگذريم و بدان باغبان رويم

سجده كنان رويم سوي بحر همچو سيل

بر روي بحر زان پس ما كف زنان رويم

زين كوي تعزيت به عروسي سفر كنيم

زين روي زعفران به رخ ارغوان رويم

از بيم اوفتادن لرزان چو برگ و شاخ

دل‌ها همي‌طپند به دارالامان رويم

از درد چاره نيست چو اندر غريبييم

وز گرد چاره نيست چو در خاكدان رويم

چون طوطيان سبز به پر و به بال نغز

شكرستان شويم و به شكرستان رويم

اين نقش‌ها نشانه نقاش بي‌نشان

پنهان ز چشم بد هله تا بي‌نشان رويم

راهي پر از بلاست ولي عشق پيشواست

تعليممان دهد كه در او بر چه سان رويم

هر چند سايه كرم شاه حافظ است

در ره همان به‌ست كه با كاروان رويم

ماييم همچو باران بر بام پرشكاف

بجهيم از شكاف و بدان ناودان رويم

همچون كمان كژيم كه زه در گلوي ماست

چون راست آمديم چو تير از كمان رويم

در خانه مانده‌ايم چو موشان ز گربگان

گر شيرزاده‌ايم بدان ارسلان رويم

جان آينه كنيم به سوداي يوسفي

پيش جمال يوسف با ارمغان رويم

خامش كنيم تا كه سخن بخش گويد اين

او آن چنانك گويد ما آن چنان رويم
 

چون جان تو مي‌ستاني چون شكر است مردن

با تو ز جان شيرين شيرينتر است مردن

بردار اين طبق را زيرا خليل حق را

باغ است و آب حيوان گر آذر است مردن

اين سر نشان مردن و آن سر نشان زادن

زان سر كسي نميرد ني زين سر است مردن

بگذار جسم و جان شو رقصان بدان جهان شو

مگريز اگر چه حالي شور و شر است مردن

والله به ذات پاكش نه چرخ گشت خاكش

با قند وصل همچون حلواگر است مردن

از جان چرا گريزيم جان است جان سپردن

وز كان چرا گريزيم كان زر است مردن

چون زين قفس برستي در گلشن است مسكن

چون اين صدف شكستي چون گوهر است مردن

چون حق تو را بخواند سوي خودت كشاند

چون جنت است رفتن چون كوثر است مردن

مرگ آينه‌ست و حسنت در آينه درآمد

آيينه بربگويد خوش منظر است مردن

گر مؤمني و شيرين هم مؤمن است مرگت

ور كافري و تلخي هم كافر است مردن

گر يوسفي و خوبي آيينه‌ات چنان است

ور ني در آن نمايش هم مضطر است مردن

خامش كه خوش زباني چون خضر جاوداني

كز آب زندگاني كور و كر است مردن

چينيان گفتند ما نقاش‌تر

روميان گفتند ما را كر و فر

گفت سلطان امتحان خواهم درين

كز شماها كيست در دعوي گزين

اهل چين و روم چون حاضر شدند

روميان در علم واقف‌تر بدند

چينيان گفتند يك خانه به ما

خاص بسپاريد و يك آن شما

بود دو خانه مقابل در بدر

زان يكي چيني ستد رومي دگر

چينيان صد رنگ از شه خواستند

پس خزينه باز كرد آن ارجمند

هر صباحي از خزينه رنگها

چينيان را راتبه بود از عطا

روميان گفتند نه نقش و نه رنگ

در خور آيد كار را جز دفع زنگ

در فرو بستند و صيقل مي‌زدند

همچو گردون ساده و صافي شدند

از دو صد رنگي به بي‌رنگي رهيست

رنگ چون ابرست و بي‌رنگي مهيست

هرچه اندر ابر ضو بيني و تاب

آن ز اختر دان و ماه و آفتاب

چينيان چون از عمل فارغ شدند

از پي شادي دهلها مي‌زدند

شه در آمد ديد آنجا نقشها

مي‌ربود آن عقل را و فهم را

بعد از آن آمد به سوي روميان

پرده را بالا كشيدند از ميان

عكس آن تصوير و آن كردارها

زد برين صافي شده ديوارها

هر چه آنجا ديد اينجا به نمود

ديده را از ديده‌خانه مي‌ربود

روميان آن صوفيانند اي پدر

بي ز تكرار و كتاب و بي هنر

ليك صيقل كرده‌اند آن سينه‌ها

پاك از آز و حرص و بخل و كينه‌ها

آن صفاي آينه وصف دلست

صورت بي منتها را قابلست

صورت بي‌صورت بي حد غيب

ز آينهٔ دل تافت بر موسي ز جيب

گرچه آن صورت نگنجد در فلك

نه بعرش و فرش و دريا و سمك

زانك محدودست و معدودست آن

آينهٔ دل را نباشد حد بدان

عقل اينجا ساكت آمد يا مضل

زانك دل يا اوست يا خود اوست دل

عكس هر نقشي نتابد تا ابد

جز ز دل هم با عدد هم بي عدد

تا ابد هر نقش نو كايد برو

مي‌نمايد بي حجابي اندرو

اهل صيقل رسته‌اند از بوي و رنگ

هر دمي بينند خوبي بي درنگ

نقش و قشر علم را بگذاشتند

رايت عين اليقين افراشتند

رفت فكر و روشنايي يافتند

نحر و بحر آشنايي يافتند

مرگ كين جمله ازو در وحشتند

مي‌كنند اين قوم بر وي ريش‌خند

كس نيابد بر دل ايشان ظفر

بر صدف آيد ضرر نه بر گهر

گرچه نحو و فقه را بگذاشتند

ليك محو فقر را بر داشتند

تا نقوش هشت جنت تافتست

لوح دلشان را پذيرا يافتست
 

روي تو خوش مي‌نمايد آينه ما

كآينه پاكيزه است و روي تو زيبا

چون مي روشن در آبگينه صافي

خوي جميل از جمال روي تو پيدا

هر كه دمي با تو بود يا قدمي رفت

از تو نباشد به هيچ روي شكيبا

صيد بيابان سر از كمند بپيچد

ما همه پيچيده در كمند تو عمدا

طاير مسكين كه مهر بست به جايي

گر بكشندش نمي‌رود به دگر جا

غيرتم آيد شكايت از تو به هر كس

درد احبا نمي‌برم به اطبا

برخي جانت شوم كه شمع افق را

پيش بميرد چراغدان ثريا

گر تو شكرخنده آستين نفشاني

هر مگسي طوطيي شوند شكرخا

لعبت شيرين اگر ترش ننشيند

مدعيانش طمع كنند به حلوا

صد بار بگفتم به غلامان درت

تا آينه ديگر نگذارند برت

ترسم كه ببيني رخ همچون قمرت

كس باز نيايد دگر اندر نظرت

هر بوده كه او ز اصل نابود بود

نابوده و بود او همه سود بود

گر يك نفسش پسند مقصود بود

نابود شود هر آينه بود بود

اي آينه حسن تو در صورت زيب

گرداب هزار كشتي صبر و شكيب

هر آينه‌اي كه غير حسن تو بود

خواند خردش سراب صحراي فريب
 

گويند دل آيينهٔ آيين عجبست

دوري رخ شاهدان خودبين عجبست

در آينه روي شاهدان نيست عجب

خود شاهد و خود آينه‌اش اين عجبست

دل گر ره عشق او نپويد چه كند

جان دولت وصل او نجويد چه كند

آن لحظه كه بر آينه تابد خورشيد

آيينه انا الشمس نگويد چه كند

دشمن چو به ما درنگرد بد بيند

عيبي كه بر ماست يكي صد بيند

ما آينه‌ايم، هر كه در ما نگرد

هر نيك و بدي كه بيند از خود بيند