كلام‌ها بر دو گونه باشند و سكوت‌ها بر دو گونه: كلام، يكي حق بود و يكي باطل و سكوت، يكي حصول مقصود و آن ديگر غفلت. پس هر كسي را گريبان خود بايد گرفت اندر حال نطق و سكوت، اگر كلامش به حق بود گفتارش بهتر از خاموشي و اگر باطل بود خاموشي بهتر از گفتار، و اگر خاموشي از حصول مقصود و مشاهده بود خاموشي بهتر از گفتار و اگر از حجاب و غفلت بود گفتار بهتر از خاموشي.
نور ظاهر اگر چه روشن است و نيكو تبع و چاكر نور باطن است، نور ظاهر نور شمس و قمرست، و نور باطن نور توحيد و معرفت، نور شمس و قمر اگر چه زيبا و روشن است آخر روزي آن را كسوف و خسوف بود و فردا در قيامت مكدّر و مكوّر گردد اما آفتاب معرفت و نور توحيد كه از مطلع دلهاي مؤمنان سر بزند آن را هرگز كسوف و خسوف نبود و تكدير گرد او نگردد، طلوعي است آن را بي‌غروب، كشوفي بي‌كسوف، اشراقي از مقام اشتياق.
نور حقيقت آن باشد كه غيري را روشن كند، هر چه غيري را روشن نكند آن را نور نگويند، آفتاب نورست و ماه نورست و چراغ نورست. نه بآن معني كه بنفس خود روشنند لكن بآن معني كه منوّر غيرند، آئينه و آب و جوهر امثال آن را نور نگويند اگر چه بذات خود روشنند زيرا كه منور غير نه اند.
بر ذوق جوانمردان طريقت سحاب عطف است و باران برّ كه بلطف خود بر اسرار دوستان مي‌بارد، از تربت وفا ريحان صفا بر دميده، آفتاب لطف ازلي بران تافته، در روضه قدس گل انس بشكفيده از افق تجلّي باد شادي وزيده، رهي را از دست آب و خاك بر بوده. تأخير و درنك از پاي لطف برخاسته نسيم ازليّت از جانب قربت دميده.
مردم همچون كانها است مختلف و متفاوت، يكي زر و يكي سيم، يكي نفط و يكي قير، همچنين يكي را اعلي علّيين قدمگاه اقبال او، يكي را اسفل السّافلين محلّ ادبار او، يكي رضوان در آرزوي صحبت او، يكي را شيطان ننگ از فعل او، يكي جلال عزّت احديّت او را بدست عدل داد كه: «نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ» يكي الطاف كرم او را در پرده عصمت گرفت كه: «رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ» چون ازين مقام برتر آيي، يكي اسير بهشت، يكي امير بهشت، يكي بر مائده خلد با مرغ بريان و حور و ولدان، يكي در حضرت عنديت آسوده بجوار رحمن،چنانك درختها بهم نماند ميوه و بار آن نيز بهم بنماند، هر درختي را باري و هر نباتي را بري، اينست كه گفت: «وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلي بَعْضٍ فِي الْأُكُلِ» اشارتست كه هر طاعتي را فردا ثوابيست و هر كس را مقامي و جاي هر كس بقدر روش خويش و هر فرعي سزاي اصل خويش.
اگر همه ملك موجودات بنام تو باز كنند، نگر تا بي توقيع بسم اللَّه بدان ننگري كه آن را وزني نيست، و اگر جبرئيل و حمله عرش بچاكري تو كمر بندند تا سلطان اين نام داغي از خود بر جانت ننهد بدان كه آن را محلّي نيست، هر جاني كه عاشق‌تر بود او را اسيرتر گيرد، هر دل كه سوخته‌تر بود رختش زودتر بغارت برد.
قضاء لازم آنست كه ربّ العزّه تقدير كرد و حكم راند كه از آسمان فرو آيد و ناچار ببنده رسد، فريشتگان اين حكم را دفع نتوانند كرد و نه بهيچ فعل از افعال بنده از خيرات و صدقات اين قضا بگردد و فريشتگان بنده را باين قضا باز گذارند.
«اللَّهُ يَعْلَمُ» خداست كه داناست و در دانايي يكتاست و نهانش چون آشكار است، باريك بين و نهان دان و شيرين صنع و نيك خداست، هر ذرّه‌اي از ذرائر موجودات، در زمين و در سماوات، چه آشكارا و چه نهان، چه در روز روشن، چه در شب تاريك، جنبش همه مي‌بيند، آواز همه مي‌شنود، انديشه همه مي‌داند.
توحيد در دلهاي مؤمنان بر قدر درد دلها بود، هر آن دلي كه سوخته تر و درد وي تمامتر با توحيد آشناتر و بحق نزديكتر.
پرتو الهى و فروغ تجلّيات او پيوسته در موجودات جارى و سارى است و هيچگاه نمى شود كه اين فيض از فياض مطلق جدا و قطع گردد بنابراين مطلق خداوندى هرگز داراى حركت و دگرگونى نيست. همان طور كه نور خورشيد از جرم خورشيد جدا نمى شود.