فايلستان

سيمرغ ‌ پرنده اى است افسانه اى كه جايگاه آن كوه قاف است و در اصطلاح عرفا رمز خداوند و ذات واحد مطلق اوست.كوه قاف ‌ جايگاه و مقرّ سيمرغ است و آن عبارتست از حقيقت انسانى كه مظهر تامّ آن حقيقت است و هر كه به كوه قاف برسد به سيمرغ رسيده است يعنى هر كس به حقيقت انسانى دست يافت به موجب «من عرف نفسه فقد عرف ربه»به حقّ واصل مى شود و شناخت حق براى كسى ميسّر مى گردد كه: «من رآنى فقد رأى  الحق»

سير بحر غلبات حق است كه در وقت وجد عنان مركب بنده بى‌واسطه در منازل حقيقت بمشاهدۀ قدس گشت،تا چنانكه در دريا سير يك ماهه بيك روز كند،جوانمرد در اين جذبۀ الهى مسافت همۀ عمر باز برد،كه گفته‌اند «جذبة من الحق توازى عمل الثقلين».

بحقّ تو، بحق مهر تو، بصحبت تو

كه ديده بر كنم ار ديده در رضاي تو نيست‌

ترا خوش است كه هر كس ترا بجاي منست

مرا بتر كه مرا هيچ كس بجاي تو نيست

اي پير اگر تو روي با حق داري

يا همچو صلاح دست مطلق داري

اينك رسن دراز و اينك سر دار

بسم الله اگر سر انا الحق داري

اگرچه خور به چرخ چارمين است

شعاعش نور و تدبير زمين است

طبيعت هاي عنصر نزد خور نيست

كواكب گرم و سرد و خشك و تر نيست

عناصر جمله از وي گرم و سرد است

سپيد و سرخ و سبز و آل و زرد است

بود حكمش روان چون شاه عادل

كه نه خارج توان گفتن نه داخل

چو از تعديل شد اركان موافق

ز حسنش نفس گويا گشت عاشق

از ايشان مي پديد آمد فصاحت

علوم و نطق و اخلاق و صباحت

ملاحت از جهان بي‌مثالي

درآمد همچو رند لاابالي

به شهرستان نيكويي علم زد

همه ترتيب عالم را به هم زد

گهي بر رخش حسن او شهسوار است

گهي با نطق تيغ آبدار است

چو در شخص است خوانندش ملاحت

چو در لفظ است گويندش بلاغت

ولي و شاه و درويش و توانگر

همه در تحت حكم او مسخر

درون حسن روي نيكوان چيست

نه آن حسن است تنها گويي آن چيست

جز از حق مي‌نيايد دلربايي

 كه حق گه گه ز باطل مي‌نمايد

مؤثر حق شناس اندر همه جاي

ز حد خويشتن بيرون منه پاي

حق اندر كسوت حق بين و حق دان

حق اندر باطل آمد كار شيطان

هر چند كه بلبلان گزينند

مرغان دگر خمش نشينند

خود گير كه خرمني ندارند

نه از خرمن فقر دانه چينند

از حلقه برون نه‌ايم ما نيز

هر چند كه آن شهان نگينند

گر ولوله مرا نخواهند

از بهر چه كارم آفرينند

شيرين و ترش مراد شاهست

دو ديگ نهاده بهر اينند

بايست بود ترش به مطبخ

چون مخموران بدان رهينند

هر حالت ما غذاي قوميست

زين اغذيه غيبيان سمينند

مرغان ضمير از آسمانند

روزي دو سه بسته زمينند

زانشان ز فلك گسيل كردند

هر چند ستارگان دينند

تا قدر وصال حق بدانند

تا درد فراق حق بينند

بر خاك قراضه گر بريزند

آن را نهلند و برگزينند

حكم لعنت ز فعل بي اخلاص

نيست با قاريان قرآن خاص

بس مصلي كه در ميان نماز

مي كند بر خداي عرض نياز

چون در صدق نيست باز بر او

مي كند لعنت آن نماز بر او

اين بود حال ساير قربات

چون صيام و قيام و حج و زكات

هر چه اخلاص نيست اكسيرش

گر زر ناب كم ز مس گيرش

چيست اخلاص آنكه كسب و عمل

پاك سازي ز شوب نفس دغل

نه در آن صاحب غرض باشي

نه ازان طالب عوض باشي

كيسه خود ازو بپردازي

سايه خود بر او نيندازي

حول خود از ميانه برداري

قوت خود تمام بگذاري

حول و قوت ز فضل حق بيني

گل حكمت ز باغ حق چيني

بخشش محض بيني اش ز خدا

بر تو جاري شده ز وهب عطا

ليك با اين همه خجل باشي

فعل ناكرده منفعل باشي

زانكه آن فعل گر چه فضل حق است

مبتني بر قضاي ما سبق است

مظهر آن تويي و در ظاهر

ساري احكام مظهر و ساير

گر چه خاليست فعل حق ز خلل

ناقص آمد عمل ز نقص محل

آب باران كه فصل فروردين

آمد از آسمان به سوي زمين

بود شيرين ولي به عرصه دشت

شور شد چون به خاك شوره گذشت

بود جان بخش بوي باد شمال

كه وزيد از مهب لطف و جمال

بر بيابان گرم كرد مرور

يافت اسم سموم و نعت حرور

خلق اندر چيزها بدون حق، بدان است كه چيزها را چنان كه هست مي‌نبينند، و اگر بينندي برهندي. و ديدار درست بر دو گونه باشد: يكي آن كه ناظر اندر شيء به چشم بقاي آن نگرد و ديگر آن كه به چشم فناي آن. اگر به چشم بقا نگرد مر كل را اندر بقاي خود ناقص يابد؛ كه به خود باقي ني‌اند اندر حال بقاشان، و اگر به چشم فنا نگرد، كل موجودات اندر جنب بقاي حق فاني يابد و اين هر دو صفت از موجودات مر او را اعراض فرمايد.

پس اضافت فعل بنده به حق نيكوتر از اضافت فعل حق به بنده؛ كه چون فعل حق به بنده مضاف بود بنده به خود قايم بود و چون فعل بنده به حق مضاف بود به حق قايم بود؛ كه چون بنده به خود قايم بود.

جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ. گوهر نبوت بر بساط عزّت قرار گرفت، و سرا پرده رسالت بر عرصه زمين زدند، و اطناب آن از شرق عالم تا غرب عالم برسيد: نقاب از چهره جمال برگرفته شد، جهان از نثار لفظ شيرين پر درّ و جوهر گشت و از مكارم اخلاق كريم آراسته و پيراسته گشت.