فايلستان

هنگامى كه عمر اجزاى عالم به پايان آيد، همان طور كه از عدم و نيستى پا به عرصه وجود و هستى گذاشته بودند، بار ديگر از هستى به نيستى مى روند.يعنى پايان آنها آغاز و معاد آنها مبدأ مى گردد و همه به وحدت حقيقى كه اصل آفرينش است بر مى گردند.

اگر سيلى گران از فراز كوهى سرازير شده است و درخت تنومندى را ريشه كن كرده است كه در مسير سيل ناگهان به خرسنگى گير كرده است و به صورت پلى در آمده است , اين عرض و اتفاقى است كه يكبارگى است نه اينكه هميشگى بوده باشد , اما وحدت صنع و تقدير و تدبير نظام احسن عالم و آدم هميشگى است .

طهارت قلب از تقلّبي كه تابع تشعب است و تشعب نيز به سبب تعللاّتي است كه موجب تشتت عزم و اراده مي گردد و قلب را همّ واحد بايد. امير المؤمنين «عَلَيهِ السَلام» فرمود: قلوب العباد الطّاهره مواضع نظر الله سبحانه فمن طهر قلبه نظر الله اليه...»

يكي از شئون نفس ناطقة انسان مرتبة قلب اوست كه در فارسي از آن به «دل» تعبير مي كنند. قلب به معناي گرديدن و جا به جا شدن است. نفس انسان حال واحدي ندارد و دائماً در انقلاب است. گاه حال خوشي دارد و گاه بد حال است. گاهي در هنگام نماز و ديگر عبادات حال مناجات داردو گاهي ندارد. يك وقت است دست به قلم مي شود و خوب مي نويسد و وقت ديگر هر چه سعي مي كند نمي تواند بنويسد. دوستي ها، معاشرتها، رفت و آمدها همه و همه در حالات و دگرگونيهاي قلب مؤثرند. گاهي انسان مي بيند جرقه اي خورده و حالات خوشي دارد اما پس از مدتي متوجه مي شود به واسطة جرقه اي ديگر افول كرده و آن حال خوش را از دست داده است. حال كه منقلب شد خوب و بد مي گردد. اين بخش از نفس ناطقه را تعبير به «قلب» يا «دل» مي كنند.

روزي از حضرت يعقوب (عليه السلام) پرسيدند: چرا وقتي فرزندت را در تاريكي كنعان به چاه انداختند متوجه نشدي اما توانستي پس از چهل سال بو پيراهنش را از سرزمين مصر كه تا يمن فاصلة بسيار داشت حس كني. در جواب فرمود:

بگفتا: حال ما برق جهان است

دمي پيدا و ديگر دم نهان است

​ گهـــي بـر طارم اعلــي نشينيم

گهي تا پشت پـاي خود نبينيــم

الغياث اي تو غياث المستغيث

زين دو شاخهٔ اختيارات خبيث

من ز دستان و ز مكر دل چنان

مات گشتم كه بماندم از فغان

من كه باشم چرخ با صد كار و بار

زين كمين فرياد كرد از اختيار

كه اي خداوند كريم و بردبار

ده امانم زين دو شاخهٔ اختيار

جامهٔ جاه ترا نقش همي بست قضا

واسمان جامهٔ خودرنگ همي‌كرد به نيل

به سر عجز رسد عون تو بي‌هيچ نشان

به دم جور رسد عدل تو بي‌هيچ دليل

خطبه بر مسرع حكم تو كند باد خفيف

خوشه از خرمن علم تو چند خاك ثقيل

ز ابتداي حدوث خود انسان

تا به هنگام رفتنش ز جهان

حركات طبيعتش باشد

انتقالات فطرتش باشد

شد به هر صورتي كه بزم آرا

لَم يَزل ينتقل الي الاُخرا

به همين بعد رحلت از دنيا

به صراط خود است، رَه پيما

گر نمايد مساعدت توفيق

اِنّهُ خيرُ صاحبٍ و رفيق

كند از هر مقام و منزل نقل

تا شود متصل به عالم عقل

اين به شرطي كه اهل آن باشد

جوهرش از مقربان باشد

يا به اهل يمين كند پيوند

به توسط اگر بود خرسند

معني مطلق صراط اين است

پيش چشمي كه پاك و حق بين است

از صراط آنچه مستقيم آيد

رهبر جنّت و نعيم آيد

سالكش ساكن جنان گردد

مورد رحمت و امان گردد

ره توحيد، معرفت باشد

جاده تنگ معدلت باشد

كه توسط ميان اضداد است

انحراف از توسط، ايجاد است

شرط اين ره شناس در هر حال

التزام صوالح اعمال

شرع و ملت، صراط حق باشد

سالكش بر سماط حق باشد

چون دم تيغ تيز، باريك است

بي چراغ دليل، تاريك است

ديده راگر خداي نور دهد

در رياضت، دل صبور دهد

امام علي عليه السلام بصيرت را از چند حيث مطرح كرده اند: معنا و اهميت بصيرت ؛ عوامل بصيرت و خصايص اهل بصيرت . به فرمودة ايشان ، بصيرت ، بخشش پروردگار است به گونه اي كه اگر آدمي بخواهد ببيند، چشم بصيرت او را مي گشايند، و بدان است كه حق را تصديق ( قلبي ) مي كند. امام علي عليه السلام از كساني كه بي بصيرت از حاملان حق تبعيت مي كنند و با نخستين شبهه اي كه در دل آنها راه يابد در مي مانند، انتقاد كرده است و داشتن قلبي سليم و با بصيرت را از نشانه هاي سعادت انسان دانسته است . در نهج البلاغه آمده است كه قرائت قرآن كريم و ذكر حق و عبرت گرفتن از ايام ، موجب بصيرت در انسان مي شود . بصير كسي است كه چون بشنود بينديشد و چون نظر كند ببيند و از عبرتها بهره مند گردد . همچنين نگاه اهل بصيرت فراتر از دنياست ولي نگاه كوردلان به دنياست . اهل بصيرت از دنيا و كوردلان براي دنيا توشه برمي گيرند .

ميدويد آن عامي زير و زبر

تا نماز مرده در يابد مگر

آن يكي ديوانه چون او را بديد

كو در آن تعجيل بيخود ميدويد

گفت چيزي سرد ميگردد براه

هين بدو تا در رسي آنجايگاه

هستي از مردار دنيا ناصبور

ميروي چون مرده ميبيني ز دور

ميخوري مردار دنيا ماه و سال

وين خود از جوعست برمردان حلال

تا كه يك عاقل برآرد يك دمي

جاهلان خوردند در هم عالمي

تا بحكمت لقمهٔ لقمان خورد

در خيانت خائني صد جان خورد

اهل دنيا چون سگ ديوانه اند

در گزندت زانكه بس بيگانه اند

ميخورند از جهل مرداري بناز

ميكنند آنگه كفن از مرده باز

هرچه امروز حاصل ما نيست

طلب آن مكن كه فردا نيست

گر در اينجا نديده اي او را

رؤيت او تو را در اينجا نيست

حق به حق بين كه ما چنين ديديم

ديده اي كان نديد بينا نيست

وانكه حق را به خويشتن بيند

ديده اش بر كمال گويا نيست

هر كه گويد كه حق به خود بيند

اين سعادت ورا مهيا نيست

گر چه آبند قطره و دريا

قطره در وصف همچو دريا نيست

دل صافي كن كه دل به حق مي نگرد

دلهاي پراكنده به يك جو نخرد

زاهد كه كند صاف دل از بهر خدا

گويي ز همه مردم عالم ببرد