فايلستان

ترا چون مهر با غير است و اسرار نهاني هم

برو ارزاني او باد اين لطف زباني هم

چونقش صورت زيبنده ات اي رشك مهرويان

نبسته خامه نقاش چين و كلك ماني هم

رخت را جام جم گفتند و هم آيينهٔ حق بين

خطت تعويذ جان خواندند خط سبع المثالي هم

مرا از آتش هجران خود در اينجهان سوزي

اگردلبر توئي فردا بسوزي آن جهاني هم

گدائي درت ما را بسي بهتر بود يا را

ز سلطاني عالم و زبهشت جاوداني هم

همه آيينه اعيان ز پيدائي تو پنهان

چو حسنت هست بي پايان توئي عين نهاني هم

فطرت است اين چه توان كرد چنان مي بخشد

اين نه ميراث من و توست نه حق من و تو

هرچه او خواسته باشد به تو آن مي بخشد

غيرتِ قدرت حق بين كه عصاي چوبين

مي كند افعي و معجز به شبان مي بخشد

انَّ الرُّوحَ اذَا قُبضَ تَبعَهُ الْبَصَرُ.

روح كه از بدن جدا مى‌شود چشمهاى ميت آن را دنبال مى‌كند.

بواسطه قلم در لوح حسى نقوش حسيه مرتسم ميشود از عالم عقل صور معلومه و مطبوعه بر وجه كلى در نفوس كليه فلكيه كه قلب عالم‌اند مرتسم ميشود و از آن جهت لوح محفوظ گويند كه صور فائضئه بر آن همواره محفوظ و مصون از تغيير و تبديل است و مستمر است بر نسق واحده. «فهو عبارة عن النفس الكلية سيما الفلك الاقصى اذ كلما جرى الله فى العالم او سيجرى مكتوب ثابت فى النفوس الفلكى فانها عالمة بلوازمها»

قطره چون آب شد به تابستان

گشت آن آب سوي بحر روان

وز رواني خود به بحر رسيد

خويشتن را وراي بحر نديد

هستي خويش را در او گم ساخت

هيچ چيزي به غير آن نشناخت

گاه او را عيان به صورت موج

ديد، هم در حضيض و هم در اوج

متراكم شد آن بخار و، از آن

متكاون شد ابر در نيسان

متقاطر شد ابر و باران گشت

رونق افزاي باغ و بستان گشت

قطره‌ها چون به يكدگر پيوست

سيل شد بر رونده راه ببست

سيل هم كف‌زنان، خروش‌كنان

تافت يكسر به سوي بحر، عنان

چون به دريا رسيد، كرد آرام

شد درين دوره سير بحر، تمام

قطره اين را چو ديد، نتوانست

كردن انكار ديده و، دانست

هيچ جز بحر در جهان نشناخت

عشق با هر چه باخت، با او باخت

از چپ و راست چون گشاد نظر

غير دريا نديد چيز دگر

همچنين عارفان عشق آيين

در جهان نيستند جز حق بين

ديدهٔ جمله مانده بر يك جاست

ليكن اندر نظر تفاوتهاست

اندر حقيقت توحيد، بنده را هيچ نعت درست نيايد؛ از آن‌چه نعوت خلق مر ايشان را دايم نيست و نعت خلق به‌جز رسم نيست؛ كه نعت وي باقي نبود و مُلك و فعل حق باشد. پس به‌حقيقت از آن حق باشد .

محمولى كه از ذات شى‌ء انتزاع و حمل بر آن شود بدون آنكه از حمل آن چيزى بر ذات افزوده شود در مقابل محمول بالضميمه كه خود موجود بوجود فى نفسه است نهايت وجود فى نفسه او عين وجود فى غيره است چنانكه حمل ابيض بر جسم در موقعى درست است كه بياض بجسم ضميمه شود.

طبع تو چو سنگست و دلت چون آهن

وز آهن و سنگ جسته آتش سوي من

سنگت چو در آتش است اي ماه ختن

خرمن باشم كه دل نهم بر خرمن

گردِ دريا و رود جيحون گرد

ماهي از تابه صيد نتوان كرد

آدمي گرچ بر زمانه مهست

ز آدمي خام ديوِ پخته بهست

ترا كه داند كه ترا تو داني، ترا نداند كس، ترا تو داني بس. اي سزاوار ثناء خويش و اي شكر كننده عطاء خويش! رهي بذات خود از خدمت تو عاجز و بعقل خود از شناخت منت تو عاجز، و بكلّ خود از شادي بتو عاجز، و بتوان خود از سزاي تو عاجز.كريما! گرفتار آن دردم كه تو درمان آني، بنده آن ثنا ام كه تو سزاي آني، من در تو چه دانم تو داني، تو آني كه گفتي كه من آنم آني.