فايلستان

شخصى كه انس با حق را سرمه چشم دارد و نور ايمان به قلب او باشد، حلاوت همنشينى با او را چشيده است; تا بدان حد كه عالم محسوس را فراموش مى‌كند و به مصالح حقيقى خويش قيام مى‌نمايد و از درد مفارقت، زارى و گريه مى‌كند; و هر زمان كه حالت‌شوق غالب شود، دل رنجور و جان مهجور او به زبان حال با حضرت ذوالجلال چنين گويد:
آن دل كه تو ديده‌اى فگارست هنوز
و ز عشق تو با ناله زار است هنوز
و آن آتش دل بر سر كار است هنوز
و آن آب دو ديده برقرار است هنوز

در اين زمان بر او هفتاد هزار حجاب نورانى و ظلمانى پديد آمده بود و اين حجب، تمام وجود او را فرا گرفته و چنگال خود را تا عمق جان او فرو برده بودند. اين حجب، انسان را از مطالعه ملكوت و مشاهده جبروت و ذوق مخاطبه حق محروم گذاردند و انسان‌ها از اعلا عليين قرب، به اسفل سافلين بعد افتادند.
آسوده بدم با تو، فلك نپسندى
خوش بود مرا با تو، زمانه نگذاشت
فبتا على رغم الحسود و بيننا
حديث كطيب المسك شيب به الخمر
فلما اضاء الصبح فرق بيننا
و اي نعيم لا يكدره الدهر

نكته دقيق و ظريف اينكه عمل، سبب حجاب نيست; بلكه نفس حجاب است. بر اين اساس مى‌توان گفت كه اعمال آدمى، صورتى در بالا دارند كه قلب انسان را تحت تاثير خود قرار مى‌دهند و همين عمل است كه در برزخ و قيامت‌حاضر مى‌شود:
فمن يعمل مثقال ذرة خيرا يره و من يعمل مثقال ذرة شرا يره. 

 

ام على قلوب اقفالها. 
قلب مطبوع و مقفول، قلبى است كه بينايى خود را در دنيا و آخرت از دست داده است و جدا بايد از اين حالات به خدا پناه برد.

روح در مقام خفاى خود، واسطه دو عالم جسم و ملكوت قرار مى‌گيرد و فيضان نور عقل كلى را مى‌پذيرد و آثار انوار ملكوت را به نفس و تن مى‌رساند; در عين حال كه وساطتى ميان عالم صفات الوهى و عالم روحانيت دارد. ارمغان كشف خفى، علم لدنى است.

 

فَسُبْحانَ الَّذى‌ بِيدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيى‌ءٍ وَ اِلَيهِ تُرْجَعُون؛ پاكيزه خداوندى كه ملكوت همه اشياء به دست او است و بسوى او برمى‌گرديد.

نفسم در اثر طول مجاهدت نورانى شد و قلبم از بسيارى رياضت به شدت ملتهب گرديد، پس انوار ملكوتى برآن سرازير شد و نهفته هاى جبروت در آن راه يافت و پرتوهاى احديت بر آن تابيدن گرفت و الطاف الهى شامل حالش شد و اسرارى بر من گشوده شد كه پيشتر در استدلال و برهان كشف نشده بود، بلكه هر آنچه را كه به واسطه برهان مى دانستم از اسرار الهى و حقايق ربانى و ودايع لاهوتى و نهان هاى صمدانى، با اضافاتى چند به شهود و عيان ديدم، و هر صبح و شب، عقل از انوار حق جان گرفت و بدان نزديك شد و پيوست.

اصل مقاصد قرآن تكميل معرفة الله، و تحصيل توحيدات ثلاثه (ذاتى، اسمائى و افعالى)، و رابطه بين حق و خلق، و كيفيت سلوك الى الله، و كيفيت رجوع رقايق به حقيقة الحقايق، و معرفى تجليات الهيه جمعاً و تفصيلاً و فردا ً و تركيباً، و ارشاد خلق سلوكاً و تحقّقاً، و تعليم عباد علماً و عملاً و شهوداً و عرفاناً است. و جميع حقايق قرآن در اين سوره شريفه با كمال وجازت و اختصارى كه دارد موجود است…و بدين جهت (امّ الكتاب) و (اساس قرآن) ناميده شده بلكه به تنهايى در برابر كل قرآن قرارداده شده در آيه كريمه (و لقد آتيناك سبعاً من المثانى و القرآن العظيم).

فهم عظمت هر چيز به فهم حقيقت آن است، و حقيقت قرآن شريف الهى قبل از تنزّل به منازل خلقيه و تطوّر به اطوار فعليه از شؤون ذاتيه و حقايق علميه در حضرت واحديت است، و آن حقيقت (كلام نفسى) است كه مقارعه ذاتيه در حضرات اسمائيه است، و اين حقيقت براى احدى حاصل نشود به علوم رسميه و نه به معارف قلبيه و نه به مكاشفه غيبيه مگر به مكاشفه تامه الهيه براى ذات مبارك نبى ختمى(ص)… و دست آمال عائله بشريه از آن كوتاه است مگر خلّص از اولياء الله كه به حسب انوار معنويه و حقايق الهيه با روحانيت آن ذات مقدس مشترك و به واسطه تبعيت تامه فانى در آن حضرت شدند… و حقيقت قرآن به همان نورانيت و كمال كه در قلب آن حضرت تجلى كند به قلوب آنها منعكس شود، بدون تنزل به منازل و تطوّر به اطوار.

معناى جامعيت قرآن اين نيست كه بيانگر كليات و ضوابط جامعه است، گرچه قرآن داراى اين ويژگى نيز هست، بلكه جامعيت آن عبارت از آن است كه چون براى جميع طبقات انسان در تمام ادوار عمر بشرى نازل شده و رافع تمام احتياجات اين نوع است… حقيقت جامعه است و واجد تمام منازل است، از منزل اسفل ملكى تا اعلى مراتب روحانيت و ملكوت و جبروت.