فايلستان

از اين پس آب حيات وارد زندگي قهرمانان مي شود. يكي از آنان كه از آن برخوردار شد، آشيل (اَخيلُس)، پسر پليوس و تِتيس، از پهلوانان ايلياد و از قهرمانان برجستة جنگ تروا بود. مادرش تتيس كه دلهرة مرگ وي را داشت، او را در رود استوكس (رودي در عالم زيرين، هادِس) فرو برد تا رويين تنش گرداند، ولي آب به آن پاشنه كه در دست مادر بود، نرسيد و شاهزادة تروايي، پاريس، بعدها از همين نقطة ضعف آشيل آگاه شد و تيري بر پاشنه‌اش رها كرد و نابودش گردانيد.اسفنديار، قهرمان رويين تن داستانهاي ملي ايران، زندگي مشابهي با آشيل دارد. او رويين تن وارد شاهنامه شده است و فردوسي يادآوري نكرده كه رويين‌تني را از كجا به دست آورده است.

در ميان قهرمانان جاوداني جوي، كهن‌تر از همه گيلگمش پهلوان حماسي بابلي و داراي منظومه‌اي به همين عنوان است كه داستان وي در غرب آسيا گسترده بود. او بر شهر اِرِك (يا اوروك) فرمان مي راند و وجودي دو سوم خدايي داشت با هيكلي درشت و اندامي فريبنده. دوستي به نام انكيدو داشت كه از مرگ او سخت اندوهگين شد و به نزد نياي خويش اوت نپيشتيم كه در طوفان بابل زندگي جاودانه يافته بود، رفت تا راز زندگي جاودان را از وي بپرسد. جدّش به او گفت كه مرگ، سرنوشت چاره‌ناپذير آدمي است. با اينهمه، نشان گياهي را به وي داد كه در ته درياست و خوردن آن جواني مي بخشد. گيلگمش در بازگشت آن گياه را به دست آورد، اما وقتي در راه بر سر چاه آب سردي درنگ كرد كه خود را در آن شست‌وشو دهد، ماري دريايي آن گياه را دزديد و گيلگمش تهيدست و دل شكسته بازگشت.

ذات حق، به اعتبار لاتعين كه مجهول مطلق است ، خواه ناخواه بر زبان مي‌رود و طالب هوشمند بايد در وقت بر زبان آوردن اين حروف، به حق توجه تام و تمام داشته باشد و در «خروج و دخول نفس» در حضور دل او با خدا خللي وارد نيايد تا در پرتو اين حضور، بي‌تكلف به پايگاه «نگاهداشت» دل از توجه به غيرحق دست يابد، به گونه‌اي كه جز به حق توجه نكند و به تكلف نتواند كه اين نسبت از دل دور كند.

در متون اوستايي، از ورجمكرد يا بهشت ييمه كه به فرمان اهوره‌مزدا و به دست جمشيد در ايران‌ويج ساخته شد، سخن به ميان مي‌آيد كه در آن دروازه‌ها و ديوارهايي كه از خود نور مي‌تراود و مردمانش پديدار و پنهان شدنِ ستارگان و ماه و خورشيد را تنها سالي يك‌بار مي‌بينند، زيبايي خيره‌كننده‌اي را مجسم مي‌كند كه تداعي‌گر همان شهرهاي عالم مثال است قلعۀ كنگ دژ در اساطير ايراني نيز، با وسعت، درخشش و زيبايي‌اش، و كوهي بر گرداگرد آن و هفت ديوار از فلزها و سنگهاي درخشان كه آن را احاطه كرده‌اند، هفت رودخانه و باغها و فضايي با شكوه به دور از پيري و مرگ، وصف شده است. در اين اسطوره‌ها آمده است كه كيخسرو با هفت شهريار به همراه سوشيانت، سومين و آخرين منجي زردشتي، به اين دژ مي‌روند تا پس از درهم شكستن اهريمن، به ديار خود، ايران ويج، بازگردند، نيز مشابه جزيرۀ خضراء در منابع اسلامي و شهرهاي خيالي عالم مثال است.

در سريان كرامت, طبيعى است كه هر چه به مراتب نازل هستى نزديك تر مى شويم, به دليل بهره مندى اندك آن از هستى بايد انتظار كرامت كمترى را نيز داشته باشيم, اما قرآن كريم از كرامت موجودى سخن مى گويد كه در قعر عالم هستى قرار گرفته است; او موجودى رانده شده از عالم بالا و جاى گرفته در پايين ترين مرتبه وجودى است: (لقد خلقنا الانسان فى احسن تقويم ثم رددناه اسفل سافلين); همانا انسان را در بهترين صورت و نظام آفريديم; سپس او را به پايين ترين مرتبه (هستى) فرو فرستاديم.آرى, آدمى وليده عامل دنائت و پستى و پديد آمده از گلى متعفن و آبى گنديده است. با وجود اين, قرآن كريم از كرامت او سخن به ميان مى آورد:(لقد كرّمنا بنى آدم و حملناهم فى البر و البحر و رزقناهم من الطيبات).

گزاره هايى هستند كه به استدلال نياز دارند ولى همواره دليل آنها با آنهاست و از ذهن رخت بر نمى بندد. ازاين رو، به تفكر و استدلال محتاج نيستند و به همين دليل، آنها را قضايايى ناميده اند كه قياسهاى آنها با آنها قرين است.

اگر دل هر قطره را بشكافى تا هر چه در باطن آن كه مخفى است ظاهر و پيدا شود با وجود آنكه قطره جزيى از درياست از قيد خودى و تعيّن جدا شده و صدها درياى پاك از آن بيرون آمده است زيرا به موجب «ماترى فى خلق الرحمن من تفاوت» جزء و كلّ در حقيقت متحد و مساوى اند.

جهان به طور كلى همچون آيينه اى بدان كه حق به تمامى وجود در آن مشاهده مى شود و هر ذرّه از اين جهان باز آيينه اى است كه حق به وجهى ديگر در آن منعكس شده است و در درون هر ذره صد هزاران مهر تابان مخفى شده است.

عدم كه همان تعيّنات مادى است در ذات خود از هستى خالى است و به صفت نيستى موصوف است و چون عدم نماينده و نمادى از هستى است پس از عدم و نيستى، گنج مخفى كه همانا هستى مطلق است پديدار گردد. و به همين سبب مرشدان طريقت به سالكان راه حقيقت توصيه مى كنند كه نفى هستى كنند و دل خود را از صفات و تعيّنات مادى خالى كنند تا به واسطه آن نيستى،استعداد و قابليّت حق در آن ظاهر شود.

عدم كارگاه صنع هستى است. هنگامى كه عدم در مقابل هستى قرار گيرد و به واسطه عدم كه همان تعيّنات مادى است هستى پيدا شود، وجود همچون عكس و سايه اى در عدم و در يك زمان حاصل مى شود.