فايلستان

آنكه او از جان و دل آگاه بود

رهنماى رهروان راه بود

گفت يك روزى در ايام سفر

مى‌شدم در باديه بى‌پا و سر

كوه و صحرا جملگى پر برف بود

هيچ جا روى زمين خالى نبود

ديدم آنجا در ميان ابر و ميغ‌

ارزنى مى‌ريخت گبرى بى‌دريغ‌

گفتمش اى گبر بر گو قول راست‌

دانه بى‌دام پاشيدن چراست‌

گفت مرغان در سواد ابترند

مى‌نيابند دانه و بس مضطرند

بهر آن مى‌پاشم اين ارزن كه تا

سير گردند مرغكان بينوا

حق مگر زين رو به من رحمت كند

در قيامت اين بود ما را سند

هر كه از آفتاب نور الله

دل و جانش منور است چو ماه

در پي سيم و زر كجا پويد

روشنايي ز نورحق جويد

حرص و دل هر دو در يكي سينه

روي زنگي ست پيش آيينه

اين بزم ماتم است و يا محشرست اين؟ يا مجلس عزاى شه بى سرست اين؟
اين قطره خون دلى است كه لوح سينه است يا اين كه عود سوخته در مجمرست اين؟
اى دل! به سان شمع بسوز و به غم بساز بزم عزاى خسرو دين پرورست اين‌
گر باور تو نيست درين داورى مرا شاهد دو عادل‌اند: دو چشم ترست اين‌
دانى چه گفت آن شه لب تشنه زير تيغ بشنو حديث راست كه در خاطرست اين ...
دادم ز صدق گر به سرِ وعده تو سر در خجلتم كه آه همين يك سرست اين! ...
آمد نداى غيب كه سر دادنت قبول از لطف ما به فرق سران افسرست اين‌
چون شد گذار قافله غم به مقتلش شد شورشى كه گفت فلك محشرست اين!

زينب در آن ميانه، به نعش بردارش گفتا كه اى اسير ستم! خواهرست اين‌
زخم تنت چراست فزون از ستاره‌ها جانا! مگر سپهر پراز اخترست اين؟
اين پيكرست يا مهِ بنهفته در شفق يا مهر تابناك به خون اندرست اين؟ ...
سر نيست برسنان ستم، گوييا كنون طالع به چرخ نيزه خور خاورست اين! ...
و آن گه به ناله گفت كه: يا ايها الرسول! غلتان به خاك نور دل حيدرست اين‌
بى تن به روى نيزه اعدا، سرست آن بى سر به روى خاك بلا، پيكرست اين‌
آن قاسم بريده سر و پاى در حناست وين اكبر شكسته بر و اصغرست، اين!
آن سرو سرنگون شده عباس با وفاست وين عون خون تپيده تن و جعفرست اين! ...
گرديده پاره پاره ز چنگال روبهان فرزند شير صف شكن صفدرست اين ...
شد تشنه لب شهيد حسين غريب تو اندر لب فرات، كرا باورست اين؟! ...
پس دخت دختر نبى و، زاده ولى رو كرد جانب نجف و گفت يا على 

زين درد خون گريست سپهر و ستاره هم خون گشت قلب لعل و دل سنگ خاره هم‌
بر سر زدند از الم زاده بتول تنها همين نه مريم و هاجر كه ساره هم‌
بستند راه مهلت او از چهار سو تنها نه راه مهلت او راه چاره هم‌
كردند قتل عام به نوعى كه شد قتيل از كودكان آل نبى شيرخواره هم‌
بر قتل شير خواره نكردند اكتفا تاراج برده‌اند زكين گاهواره هم‌
از كينه، استخوان بر وسينه‌اش شكست تنها نه سنگ ظلم، كه از سُمِّ باره هم‌
بر خور نشست از اثر نعل ميخ كوب تنها نه نقش ماه كه نقش ستاره هم‌
بگذاشتند پيكر مجروح او به خاك نگذشته‌اند ز آن بدن پاره پاره هم‌
آن پيكر شريف چو بر روى خاك ماند بر روى او پياده گذشت و سواره هم‌
شد پاره، گوشِ پردگىِ گوشواره عرش تاراج گشت زيور و خلخال و ياره هم‌
زين نظم شد گشوده به رويم درِ الم  بر قلب من نشست ز مَرْهَم هزار هم

در حيرتم كه لاله دلش داغدارِ كيست؟ سنبل گشوده گيسوى و آشفته تارِ كيست؟ ...
گل از براى چيست كه بنموده جامه چاك؟ باد صبا به طرْف چمن بيقرارِ كيست؟
بگذر به دشت ماريه، اى باد صبحدم آنجا سؤال كن كه در آنجا مزارِ كيست؟
افغان كنان به ديده خونين نظر نما كآن جا ز خون گل بدنان لاله زار كيست؟
از آهوان وحشى آن سرزمين بپرس (كاين صيد دست و پازده در خون)  شكار كيست؟ ...
و آن مرقدى كه تربت او راست بوى سيب‌در حيرتم كه نفخه مشك تتار كيست؟
خاكش مگر گل است؟ نه! گل سينه چاك اوست گُل پاى در گِلى است به جايى كه خاك اوست

اُريجن كه نام مصرى‌اش پسر هوروس (Horus) بود، در سال ۱۸۴م (يا ۱۸۴) در يك خانواده نسبتا مرفّه مسيحى دراسكندريه مصر (شهر علم و دانش) به دنيا آمد.او فرزند ارشد در ميان هفت فرزند خانواده بود. پدرش يك مسيحى باايمان بود كه امكان تحصيل علوم و اعتقاد راسخ مسيحى را براى او فراهم ساخت. او هم به آموختن كتاب مقدس علاقه زيادى داشت ـ به گونه‌اى كه اين انس مخصوص او به كتاب مقدس باعث مى‌شد قسمت‌هاى مطوّلى از آن را حفظ كند ـ وهم در يادگيرى فلسفه يونانى ـ افلاطونى بسيار تلاش مى‌كرد. او شاگرد ساكاس در فلسفه نوافلاطونى بود. ساكاس در فلسفه افلاطونى شهرت فراوانى داشت و شاگردان معروفى مانند فلوطين از او درس آموختند.

اُريجن هنوز در سنين نوجوانى بود كه پدرش را به خاطر ايمانش شكنجه، و در انظار عموم گردن زدند و دارايى‌هاى خانوادگى‌اش را مصادره كردند. اما خوش‌اقبالى او موجب شد كه در خانه يك زن ثروتمند پذيرفته گردد و پس از مدتى دوباره به تحصيل و مطالعات فلسفى خود ادامه دهد. وى موفق شد يك مدرسه دستور زبان افتتاح كند؛ تا هم وسيله‌اى براى امرار معاش او و خانواده‌اش باشد و هم از اين طريق بتواند به شاگردانش آموزش‌هاى دينى دهد. اين امر حتى در زمانى كه بيشتر روحانيت اسكندريه مانند دمتريوس، از ترس آزار حكومت، خود را مخفى كرده بودند، نيز ادامه يافت.

فعاليت‌هاى بى‌باكانه او موجب شد اُريجن در سال‌هاى اوليه عمرش به عنوان يك رهبر روحانى شجاع شناخته شود و در حدود سال ۲۰۴م رئيس مدرسه تعليمات دينى اسكندريه گردد.در واقع، اُريجن جانشين كلمنت در اسكندريه مصر بود.مهم‌ترين بحث‌هاى نوافلاطونيان ميانه ـ به ويژه نزد افرادى همچون ژوستين، كلمنت، اُريجن و يوسبيوس ـ عبارتند از: الف) شناخت ما از وجود خدا؛ ب) اين مسئله كه آيا مى‌توان خدا را توصيف كرد؛ ج) وحدت و كثرت در ذات الهى؛ د) اينكه جهان ازلى است يا مخلوق؛ ه.) سرشت انسانى، روحانى و جسمانى.

آباشناس فرانسوى شارل كاننژيسر مى‌نويسد:

«شگفتى انسان تنها هنگامى است كه ابداع يك پارادايم نوين، همواره مستلزم همان ابداعات فراوانى باشد كه ذهن خلّاق اريجن اقتضا مى‌كرد.»

الهيات اريجن به نوعى يك طرح افلاطونى ـ گنوسى بود. سه مسئله مهم در كانون توجه او قرار داشت؛ وى در سه بخش عمده كتابش مسيحيت را چنين خلاصه كرد: خدا و تجليات او، هبوط ارواح مخلوق، نجات. البته يك بخش مهم ديگر را هم در پايان مى‌افزايد كه همان فهم تمثيلى كتاب مقدس است. او مى‌كوشد از مؤلفه‌ها و مبانى مسيحيت يك كل اندام‌وار فراهم سازد كه هم پاسخ‌گوى شبهات باشد و هم از تمام حقايق ناب و نتايج انديشه‌هاى پيشين بهره ببرد.

آيه مباركه‌ى: «وَ اللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ لا تَعْلَمُونَ شَيْئاً» (النحل ۷۸)

نفى دانايى روح در موقع ولادت است، و اينكه او هيچ چيزى را نمى‌دانسته، بلكه خلو روح از علوم و تفاصيل محسوسات و معقولات تا حد زيادى حسى و قطعى مى‌باشد.

روزى در كربلا، وارد كوچه‌اى شدم طفلى كه تازه به پا و حرف آمده بود از ميان بچه‌ها مرا ديد به عربى گفت عمو اين كوچه راه خروج ندارد يا چيزى نزديك به اين جمله. من از شنيدن اين جمله بفكر رفتم و از شاهكارى استعداد انسان متحير ماندم( فتبارك الله احسن الخالقين) ذهن اين پسر بچه به مجرد ديدن من به چند موضوع به سرعت منتقل شده اول كه شخص بزرگ هستم مرتكب عبث نشده بى‌هدف به اين كوچه نيامده‌ام. دوم اينكه منزل من در اين كوچه نيست وگرنه بايد او مرا قبلًا نيز به دفعات مى‌ديد. سوم اينكه احتمال نديدن او مرا تصادفى باشد باطل است. چهارم حتماً قصد مرور از اين كوچه را دارم و در اين محل ناشناس قصد نشستن را ندارم. پنجم اينكه ارشاد يك نفر به منظور جلوگيرى از اذيت شدن او مرغوب است و لذا فوراً به نصيحت من اقدام كرد. البته طفل مذكور از دو سه احتمال ديگر غفلت كرد كه شايد در اين كوچه منزل يكى از دوستانم باشد و يا تازه به اين كوچه جهت سكونت منتقل شده‌ام و امثال آن. بهرحال استعداد انسان بسيار عالى است.