فايلستان

نانيست درين جهان و آبي

از ديدۀ آدمي نهاني

نه گرسنه ديده روي اين سير

نه تشنه از آن دهد نشاني

اسميست بمانده بي مسمّا

لفظيست از آن سوي معاني

اين را صفتست لايذوقون

و آنرا سمتست لن تراني

داني كه كدام نان و آبست؟

نان تو و آب زندگاني

 آب و خاك را با لم يزل و لا يزال چه آشنايي، قدم را با حدوث چه مناسبت، حق باقي در رسم فاني چه پيوندد، ماسور تلوين بهيئت تمكين چون رسد؟! او جل جلاله فردا چون ديدار دهد بعطا دهد نه بسزا دهد، سزاوار ديدار او نيست هيچ چشم، سزاوار گفتار او نيست هيچ گوش، سزاوار معرفت او نيست هيچ دل، سزاوار راه او نيست هيچ قدم سزاوار طريق او نيست.

جهان همه خداي راست، هم مشرق كه كعبه سوي آنست، هم مغرب كه بيت المقدس سوي آنست. چنانك فرمايد او را فرمانبردارم و گردن نهادم.يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلي‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ راه نمايد او را كه خواهد براه راست و دين پاك و كيش پسنديده و قبله حق.

ورد زبان و وارد دل در هم بسته و بهم پيوسته، تا اوراد اذكار بر زبان بنده روانست، واردات انوار در دل وي تابانست، و تا جوارح و اركان بنده بنعت ادب در نماز است جان و روان وي در حضرت راز و نازست. و بر عكس اين تا بر زبان بنده بيهده ميرود، دل وي در غفلت مي‌بود و تا قدم از دايره فرمان بدر مي‌نهد، حلاوت ايمان بدل وي راه نيابد.

گر علي بود و اگر صديق بود

جان هر يك غرقهٔ تحقيق بود

چون بسوي غار مي‌شد مصطفا

خفت آن شب بر فراشش مرتضا

كرد جان خويشتن حيدر نثار

تابماند جان آن صدر كبار

پيش يار غار، صديق جهان

هم براي جان او در باخت جان

هر دو جان بازان راه او شدند

جان فشانان در پناه او شدند

تو تعصب كن كه ايشان مردوار

هر دو جان كردند بر جانان نثار

گر تو هستي مرد اين يا مرد آن

كو ترا يا درد اين يا درد آن

همچو ايشان جان فشاني پيشه گير

يا خموش و ترك اين انديشه گير

 توحيد در دلهاي مؤمنان بر قدر درد دلها بود، هر آن دلي كه سوخته تر و درد وي تمامتر با توحيد آشناتر و بحق نزديكتر.

نور حقيقت آن باشد كه غيري را روشن كند، هر چه غيري را روشن نكند آن را نور نگويند، آفتاب نورست و ماه نورست و چراغ نورست. نه بآن معني كه بنفس خود روشنند لكن بآن معني كه منوّر غيرند، آئينه و آب و جوهر امثال آن را نور نگويند اگر چه بذات خود روشنند زيرا كه منور غير نه اند.

نور حقي يا حقي، يا فرشته يا نبي

چون غم دل مي‌خورم، رحم بر دل مي‌برم

كاي دل مسكين چرا در چنين تاب و تبي

رَبِّ الْعالَمِينَ يعني يربّي نفوس العابدين بالتأييد و يربّي قلوب الطاهرين بالتشديد و يربّي احوال العارفين بالتوحيد كسي كه تربيت وي از راه توحيد يابد مطعومات عالميان او را چه بكار آيد؟

جانهاي ايشان از كدورت بشريت آزاد گشته است و از آفت نفس صافي شده و از هوي خلاص يافته تا اندر صف اول و درجهٔ اعلي با حق بياراميده‌اند و از غير وي اندر رميده.